Hoeveel energie gebruiken we en hoeveel elektriciteit? Wat is de rol van duurzame energie? Hoeveel zon en wind hebben we nodig om alle energie duurzaam op te wekken? Hoeveel aardgas zit er nog in het Groningen-veld, waar gebruiken we het voor en hoeveel levert het de overheid en de NAM op? Hoe veilig is de gaswinning en hoeveel aardbevingen zijn er geweest? Op deze en andere energievragen geven we hier in het kort antwoord.
Voor dit artikel is gebruik gemaakt van een groot aantal bronnen die we vanwege de leesbaarheid niet vermelden; de bronnen zijn op te vragen bij de auteur.
Algemeen
1. We gebruiken energie in allerlei vormen. Aardgas verwarmt ons huis. Een auto rijdt op benzine of diesel die beide van olie gemaakt zijn. Onze huishoudelijke apparaten hebben elektriciteit nodig. Elektriciteit is een deel van het totale energiegebruik. Uit gegevens van onder meer het CBS volgt dat elektriciteit 25-34% is van het totale energiegebruik. Die uitkomst hangt af van de gebruikte rekenmethode.
2. Het primaire energiegebruik is het gebruik zonder omzettingsverliezen. Het rendement van de beste Nederlandse elektriciteitscentrales is zo’n 60%: van de 100% primaire energie wordt 60% omgezet in elektriciteit en 40% via het koelwater geloosd.
Energiegebruik Nederland 1950 tot 2050
3. Het elektriciteitsgebruik is 16 keer hoger dan in 1950.
4. Het totale energiegebruik is 5,2 keer hoger dan in 1950.
5. Energiegebruik Nederland 1980 tot 2050; percentages per bron
| jaar | 1980 | 2013-15 | 2020 | 2035 | 2050 |
| aardgas | 46 | 43 | 40 | 42 | |
| olie | 46 | 39 | 35 | 31 | |
| kolen | 5,5 | 11,5 | 12 | 10 | |
| kernenergie | 1,5 | 1 | 1 | 0 | |
| zon en wind | 1 | 5,5 | 12 | 17 | 100 |
6. Energiegebruik Nederland 1950 tot 2035 in PetaJoule (PJ)
| Jaar | Energiegebruik | Bron |
| 1950 | 582 | statline.cbs.nl/Statweb/ |
| 1960 | 920 | statline.cbs.nl/Statweb/ |
| 1970 | 2016 | statline.cbs.nl/Statweb/ |
| 1980 | 2723 | statline.cbs.nl/Statweb/ |
| 1990 | 2843 | statline.cbs.nl/Statweb/ |
| 2015 | 3144 | regering 2016 |
| 2020 | 3020 | regering 2016 |
| 2030 | 1560 | Urgenda |
| 2035 | 2882 | regering 2016 |
Noot: Peta Joule (PJ) is een 1 met 15 nullen erachter.
7. Zon en wind zorgen nu voor 2% energiegebruik
In 2015 was 5,8 procent van het energieverbruik afkomstig uit hernieuwbare bronnen. De meeste hernieuwbare energie, namelijk 70 procent, komt uit biomassa en 20 procent uit windenergie. De bijdrage van andere bronnen als waterkracht (0,3%), zonne-energie (4,3%), bodemenergie en warmte uit de buitenlucht (5,1%), is beperkt. Zonnepanelen zorgden voor 0,93% van de elektriciteitsproductie. Dat komt overeen met 0,3% van het totale energiegebruik.
In 2015 stonden 139 windmolens op zee en ruim 2000 windturbines op land; ze zorgden voor 5,8% van de elektriciteitsproductie. Dat komt overeen met 1,7% van het totale energiegebruik. Daarmee zorgden zon en wind samen voor 2% van het totale Nederlandse energiegebruik.
8. 15 keer zoveel wind en 83 keer zoveel zon nodig
Stel dat het energiegebruik na 2030 niet meer stijgt en tot 2050 gelijk blijft aan de omvang die Urgenda noemt; dat is de helft van het huidige energiegebruik. Stel verder dat in 2050 wind- en zonne-energie elk voor de helft van de energievraag zorgen. Een ruwe rekensom leert ons dat Nederland dan 15 keer zoveel elektriciteit uit windenergie moet opwekken als nu. Voor zonne-energie gaat het om 83 keer zoveel.
Aardgas: baten en winning
9. Van de gasopbrengst gaat 88% naar de overheid en 12% naar de NAM.
10. Van de kosten van aardbevingsschade komt 64% via verminderde aardgasbaten voor rekening van de Staat, schreef minister Kamp op 17 januari 2014.
11. Tot en met 2017 zijn de aardgasbaten voor de overheid 288 miljard euro, terwijl de NAM naar schatting 28 miljard euro aan de gaswinning heeft verdiend. Samen is dat 316 miljard euro.
12. Aardgaswinning Groningen-veld in miljard kuub 2010-2021
| 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | Max 2015 regering | Max 2015/16 regering | Raad van State 2015/16 | Regering 2016-2021 | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Loppersum | 13,76 | 15,3 | 15,39 | 17,13 | 2,59 | 0 | |||
| Eemskanaal | 2,39 | 1,62 | 1,69 | 2,55 | 2,09 | ? | |||
| Regio Zuidwest | 12,54 | 9,38 | 9,88 | 12,88 | 13,58 | ? | |||
| Regio Oost | 22,17 | 20,49 | 20,81 | 21,3 | 24,15 | ? | |||
| Totaal | 50,86 | 46,79 | 47,77 | 53,86 | 42,41 | 30 | 33 | 27-33 | 24-30/jr. |
13. Sinds de ontdekking van de Groningse aardgasvelden in 1959 is in Nederland ruim 3582 miljard m3 aardgas gewonnen. De aardgasreserve bedroeg in 2015 nog 940 miljard m3, wat betekent dat bijna 80 procent van de Nederlandse aardgasreserve is verbruikt. Dat meldde het CBS in september 2016. In het Groningen-veld zat toen 680 miljard m3 (nu ongeveer 640 miljard m3) en in de kleine velden 260 miljard m3.
14. Het gas uit het Groningen-veld bevat meer stikstof dan gas uit de meeste kleine velden. Daarom heet het Groninger gas ook wel laagcalorisch en gas uit kleine velden hoogcalorisch. Ons zijn geen gegevens bekend waaruit zou volgen dat het calorie-gehalte invloed heeft op aardbevingen.
15. Door stikstof toe te voegen aan gas uit kleine velden maakt men gas van Groninger kwaliteit. Dat gebeurt in stikstoffabrieken in Zuidbroek, Ommen, Wieringermeer en Pernis.
16. Bij voortzetting van de huidige jaarlijkse winning van 24 miljard m3 uit het Groningen-veld en 22 miljard m3 uit kleine velden is het gas in 2035 op, dat is over 18 jaar. We kunnen om technische en economische redenen niet alle gas winnen. Hoeveel er in de grond zal blijven zitten is echter niet bekend.
17. De NAM stelde in april 2016 dat vanaf 2020 de eindfase van het Groningen-veld geleidelijk zal ingaan en de productie jaarlijks zal afnemen.
Elektriciteit voor de gasproductie
18. De gasproductie vraagt veel elektriciteit. Er zijn compressoren nodig om het gas uit Groningen in het gasnet te pompen. Die werken op elektriciteit. Ook stikstoffabrieken om gas uit kleine velden om te zetten in Gronings gas vragen elektriciteit. De conclusie is dat de gasvoorziening nu evenveel elektriciteit gebruikt als 250.000 – 520.000 huishoudens.
Veiligheid gaswinning
19. Vanaf 1990 waren er volgens de NAM 1066 bevingen in het Groningen-veld.
20. Vanaf augustus 2012 tot nu heeft de NAM 72.375 schademeldingen uit het Groningen-veld geaccepteerd. Dat is 16.000 per jaar. Een vraag: welk ander bedrijf mag jaarlijks 16.000 schades toebrengen aan huizen en gebouwen?
21. Volgens de NAM heeft in het centrum van het aardbevingsgebied meer dan 60% van de huizen schade opgelopen. De NAM kocht tot nu toe 61 woningen op. De eerste 9 maanden van 2016 zijn 78 acuut onveilige situaties in woningen en gebouwen erkend door de NAM.
22. In het gebied waar aardbevingsschade erkend is wonen 410.000 mensen.
23. Het gasbesluit is onbetrouwbaar. Het gasbesluit van de regering is gebaseerd op een advies van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Het rekenmodel van de NAM is volgens het SodM “beperkt bruikbaar” voor het bepalen van de hoeveelheid gas die gewonnen mag worden. Toch gebruikt het SodM dat model voor het vaststellen van de winning van 24 miljard m3.
24. Het SodM heeft in 2013 uitgerekend dat bij aardbeving bij Huizinge met een sterkte van 5 op de schaal van Richter “meer dan 1200 huizen zouden kunnen instorten waarbij overdag 118 en ’s nachts 106 dodelijke slachtoffers te betreuren zouden kunnen zijn. (…) Er kan ook een aardbeving (…) plaatsvinden nabij een dichtbevolkt gebied waarbij meer slachtoffers vallen.”
25. Bij minder krachtige bevingen bij Huizinge vallen er minder doden.
Sterkte aardbeving (Schaal van Richter) en aantal doden
| Sterkte aardbeving | Aantal doden overdag | Aantal doden ’s nachts |
|---|---|---|
| 4 | 5 | 4 |
| 4,5 | 29 | 26 |
| 5 | 118 | 106 |
26. Het SodM stelde in 2013 dat bij een winning van ongeveer 12 miljard m3 per jaar het aantal voelbare aardbevingen zou kunnen dalen tot vrijwel nul. Onze conclusie: bij deze winning staat de veiligheid voorop.
27. Het risico dat kinderen in de regio Loppersum lopen als hun school instort door een aardbeving, is 90 keer zo groot als de overheid elders in Nederland toestaat.
28. Aantal te versterken woningen en andere gebouwen:
- Maart 2015 Rapport Van Rossum 240.000.
- Juni 2015 SodM 80.000 tot 98.000
- Augustus 2015 Hans Alders `vele tienduizenden`
- November 2015 Hans Alders In 2016 worden 1.650 corporatiewoningen versterkt
- Mei 2016 NAM 100
- December 2016 Hans Alders alle onderzochte 1450 in kerngebied
29. Zo´n 1500 monumenten zijn beschadigd door aardbevingen (stand oktober 2016).
Gasgebruik, besparing, alternatieven en export
30. Het gebruik van Gronings gas is nu 20 miljard m3 per jaar:
10 miljard m3 voor huishoudens, met name voor verwarming; 5 miljard m3 voor verwarming van kantoren, instellingen en winkels; 5 miljard m3 wordt gebruikt door bedrijven.
31. Volgens Milieudefensie kan veel gas bespaard worden in huizen, kantoren en kassen. Als Nederland bovendien gasverwarming vervangt door warmtepompen en meer geothermie en restwarmte toepast, is in 2020 nog 12 miljard m3 Gronings gas nodig en in 2030 0 m3.
32. In 2020 zijn de exportcontracten met Duitsland, België en Frankrijk nog 24 tot 29 miljard m3 en in 2030 zijn deze afgebouwd naar nul. Deze landen willen sneller van het Gronings gas af dan in 2030, maar in welk tempo is nog onduidelijk.
