Over het gebruik van radioactieve stoffen in ziekenhuizen
Komt er in Veendam een bedrijf waar radioactieve stoffen worden gemaakt die ziekenhuizen gebruiken voor onderzoek en behandeling?[i] [ii] Of besluit de regering in het voorjaar honderden miljoenen euro’s subsidie te geven voor een PALLAS-reactor in Petten, waar dergelijke stoffen ook gemaakt kunnen worden? En dat terwijl het bedrijf SHINE in Veendam geen subsidie nodig heeft en ook geen kernreactor?
De vraag naar medische isotopen stijgt en verschillende reactoren waar die isotopen worden gemaakt, zijn erg oud. Daarom is er volgens Harrie Buurlage, directeur van SHINE, ruimte voor een nieuwe producent op de markt. Maar er moet volgens hem wel sprake zijn van eerlijke concurrentie: “De onduidelijkheid die er nu is, weerhoudt investeerders ervan in te stappen. Daar maak ik me zorgen over. Het kan zijn dat we daardoor later of helemaal niet in Veendam aan de slag kunnen,” stelde Buurlage op 4 en 6 februari 2022.[iii] [iv] Wat is hier aan de hand? Tijd voor een overzicht van de stand van zaken.
Inhoudsopgave
1 SHINE Veendam of PALLAS Petten?
2 Hoe worden medische isotopen gemaakt?
3 Hoge Flux Reactor in Petten: 60 jaar oud en met gebreken
4 PALLAS-reactor in Petten, overzicht van een gepland project
5 SHINE Veendam, een uiteenzetting
1 SHINE Veendam of PALLAS Petten?
Al een aantal jaren zijn er plannen om in Petten een opvolger van de HFR te bouwen, met de naam PALLAS. Daar zouden gedeeltelijk dezelfde radioactieve stoffen voor medische toepassingen gemaakt worden als bij SHINE. Vanuit de regering werd tot nu toe gedaan alsof beide fabrieken samen konden gaan. Maar is dat wel zo? Dat bespreken we hier aan de hand van de stof molybdeen.
Volgens de kernindustrie wordt deze stof bij circa 80 procent van alle behandelingen in de nucleaire geneeskunde gebruikt.[v] De Nuclear Research & Consultancy Group (NRG) is de exploitant van de HFR. Desgevraagd liet een woordvoerder van NRG op 31 januari 2022 weten: “De wereldwijde vraag naar molybdeen-99 is circa 9.500 curie per week en de HFR levert ongeveer 30% hiervan. Voor de PALLAS-reactor is voorzien dat deze het volume van de HFR overneemt.”[vi] Hieruit kunnen we concluderen dat het om afgerond 3.000 curie gaat. Strikt genomen is het 3.000 6‐dag curie (dit betekent het aantal curie, zes dagen na het einde van het productieproces).
Bekend is dat het bij SHINE gaat om 4.000 curie, waarbij opgemerkt moet worden dat SHINE zich ook richt op de markt voor medische isotopen buiten Europa.[vii]
Daartegenover staat de vraag naar molybdeen in Europa. Volgens een door de Europese Commissie gepubliceerd en door NucAdvisor geschreven rapport van eind 2020 zal in 2040 de vraag in de Europese Unie 2.200-2.800 curie per week zijn.[viii] Enkele installaties die nu in bedrijf zijn voor de productie van molybdeen, sluiten gedeeltelijk voor 2040, zodat er dan een tekort van ongeveer 20% zou optreden wanneer er geen nieuwe installaties in bedrijf komen, kunnen we in dit rapport lezen. Maar als zowel PALLAS als SHINE gebouwd worden, is er een flinke overcapaciteit. Deze twee installaties hebben namelijk samen een capaciteit van 7.000 curie per week, ruim 2,5 keer wat Europa nodig heeft. SHINE Europa en SHINE Amerika hebben samen een capaciteit van 8.000 curie, bij een wereldvraag van 9.500 curie.
Conclusie: bij de bouw van zowel PALLAS als SHINE ontstaat een flinke overcapaciteit in verhouding tot de Europese vraag naar molybdeen. Daarom gaan ze niet samen, ze zouden dan te weinig kunnen leveren om uit de kosten te komen. Het voordeel van SHINE is dat de bouwkosten op rekening komen van de onderneming, terwijl PALLAS niet zonder subsidie van de regering kan. Voor een spaarzame regering die ook nog eens de marktwerking hoog in het vaandel heeft, lijkt de keuze voor PALLAS een kostbare weg. SHINE Veendam kan al in 2026 voldoende molybdeen leveren, eerder dan PALLAS. Immers, de fabriek in Veendam wordt een kopie van de fabriek in de Verenigde Staten waar ruim 10 jaar ontwikkelingswerk in zit.
2 Hoe worden medische isotopen gemaakt?
Alles om ons heen en in ons is opgebouwd uit atomen. Er zijn ruim honderd soorten atomen, die elk een eigen naam hebben gekregen zoals waterstof, zuurstof, goud of uranium. Ook ons lichaam is opgebouwd uit atomen.
Een atoom bestaat uit onderdelen: een kern met daaromheen een aantal elektronen. De kern zelf bestaat uit protonen en neutronen. Gewoonlijk bevat een atoom evenveel protonen als elektronen. Het aantal protonen in de kern bepaalt tot welk element het atoom behoort. Zo bevat het element zuurstof 8 en het element uranium 92 protonen. Ook bestaan er bijvoorbeeld verschillende soorten uranium. Die vormen als het ware een familie en hebben de naam isotopen. De isotopen van een element hebben altijd eenzelfde aantal protonen maar een verschillend aantal neutronen in de kern.
Om die kern gaat het bij de producten die de HFR of Shine maken. Een instabiele kern kan namelijk ‘vervallen’ en daarbij komt straling vrij, die we ook wel radioactiviteit noemen. De samenstelling van de kern verandert daardoor. Dit heet ook wel het verval van een atoomkern.
De nucleaire geneeskunde maakt hiervan gebruik bij de diagnose en de behandeling van kanker. Bij nucleaire geneeskundige behandelingen worden radioactieve stoffen ingespoten of ingenomen in het lichaam van de patiënt. Die bewegen dan via het bloed naar bepaalde organen die inwendig bestraald worden.
De meest gebruikte medische isotoop is technetium. Wereldwijd maakt deze isotoop voor 80% deel uit van alle behandelingen. Technetium is het vervalproduct van molybdeen. De halfwaardetijd van molybdeen is 66 uur en die van technetium 6 uur. Halfwaardetijd wil zeggen dat binnen deze tijdsaanduiding de helft van het materiaal vervalt. Dat betekent dat na 2 tot 3 dagen de helft van het molybdeen vervalt en bij technetium gebeurt dat na 6 uur.[ix]
Technetium is een stof die chemisch ongeveer hetzelfde werkt als calcium, maar radioactief is. Het zendt gammastraling uit. Gammastraling heeft een groot doordringend vermogen, zodat het menselijk lichaam ‘doorzichtig’ is voor deze straling. Gelukkig is het ioniserend vermogen laag, daardoor brengt de straling betrekkelijk weinig schade toe aan het lichaam. Als dit radioactieve technetium aan de patiënt wordt toegediend, wordt het snel in de tumoren opgenomen. Daar komt dus veel van het technetium terecht. Met een speciale camera kan die opeenhoping van technetium zichtbaar worden gemaakt. Zo wordt een tumor getraceerd. Als men weet waar de tumor zich bevindt, is een behandelplan de volgende stap. Dat kan bijvoorbeeld een operatie of chemotherapie zijn, maar ook interne of externe bestraling.
Bij de bestraling van kankerpatiënten wordt de straling gebruikt om kankercellen te doden. Hier wordt de dodelijke werking van straling gebruikt om heel gericht ‘foute’ cellen uit te schakelen.[x]
Voor een behandeling is slechts een minieme hoeveelheid van een isotoop nodig. Neem bijvoorbeeld lutetium voor de behandeling van prostaatkanker. Daarvoor zijn 4 injecties nodig, waarbij ongeveer 1 tot 2 weken zit tussen elke injectie. De totale activiteit die de patiënt dan binnenkrijgt, is afgerond 1 curie. We kunnen curie omrekenen in gram. Het resultaat is dat voor deze behandeling 9 microgram lutetium nodig is. Een microgram is een miljoenste gram. Dat geeft aan hoe weinig nodig is voor een behandeling.
De totale hoeveelheid medische isotopen voor onderzoek is pakweg nog eens een factor 1000 lager dan voor behandeling. Om een indruk te geven: de benodigde hoeveelheid technetium voor een onderzoek bedraagt ongeveer 11,5 nanogram, kunnen we uitrekenen met behulp van gegevens van het RIVM.[xi] Een nanogram is een miljardste gram.
Op de website van het Universitair Medisch Centrum Groningen staat een overzicht van de toepassingen van de nucleaire geneeskunde.[xii]
3 Hoge Flux Reactor in Petten: 60 jaar oud en met gebreken
HFR vanaf het begin
In 1957 is in de duinen bij Petten gestart met de bouw van de Hoge Flux Reactor (HFR), die vier jaar later op 9 november 1961 voor het eerst in bedrijf kon worden gesteld. Nog tijdens de bouw in 1961 werd de reactor overgedragen aan de Europese Commissie. Tot mei 1968 draaide de reactor op een vermogen van 20 megawatt (MW), dat in 1970 is opgevoerd tot het huidige reactorvermogen van 45 MW. In 1984 werd het reactorvat vernieuwd, waarvoor de reactor een jaar buiten bedrijf was.[xiii]
De HFR is zo gebouwd dat de neutronenstroom veel sterker is dan in een kerncentrale zoals die in Borssele. Hieraan ontleent de HFR zijn naam: de flux is een maat voor de intensiteit van de neutronenstroom. Een Hoge Flux Reactor is een reactor met een zeer sterke neutronenstroom.
Door de hier beschreven hoge flux kan men een materiaal of een onderdeel dat men wil onderzoeken in korte tijd blootstellen aan een hoge mate van bestraling, of radioactieve grondstoffen voor medische toepassingen maken.
HFR van vooral kernenergie-onderzoek naar medische isotopen
De HFR diende aanvankelijk voor onderzoek naar materialen voor kerncentrales. Vanaf de jaren negentig is de productie van radioactieve stoffen voor medische toepassingen belangrijker geworden.[xiv] In 1991 stond 15% van het gebruik van de HFR in het teken van medische toepassingen, de rest was kernenergie.[xv] In 2003 was 60% voor medische toepassingen en kernenergie nog 40%. Sindsdien is het belang van de medische toepassingen verder toegenomen en is het de hoofdactiviteit geworden, maar een exact getal staat niet in recente openbare stukken.[xvi] De HFR zorgt voor 35% van de wereldwijde vraag naar medische isotopen.[xvii]
Van hoog- naar laagverrijkt uranium
De afgelopen decennia is er regelmatig discussie geweest over de HFR. In de jaren negentig ging het vooral over de omschakeling van deze reactor van hoog- naar laagverrijkt uranium. Maar de afgelopen jaren bleek dat de omschakeling van hoog- naar laagverrijkt uranium niet ging zoals bedoeld. Dit is een kwestie die al speelde vanaf 1989.[xviii] [xix] Eind december 2016 werd hiervoor eindelijk een vergunning aangevraagd. De exploitant NRG wilde er vanaf januari 2017 mee beginnen.[xx] [xxi] In april 2017 publiceerde de minister van Infrastructuur en Milieu de ontwerpvergunning voor deze omschakeling.[xxii]
De regering verleende echter op 28 november 2017 toch een vergunning voor het gebruik van hoogverrijkt uranium, een vergunning die tot 28 november 2020 geldig was.[xxiii] Pas vanaf 18 maart 2021 werkt de HFR alleen nog maar op laagverrijkt uranium.[xxiv]
90 storingen
De afgelopen 20 jaar deden zich nogal wat ernstige storingen voor in de HFR, die moeilijk te repareren waren. Dit als gevolg van de veroudering van de reactor. De reactor vertoont gebreken, net als alle oude machines. Neem bijvoorbeeld het bericht van 21 januari 2022: “De Nuclear Research & Consultancy Group (NRG) heeft de ANVS geïnformeerd over het feit dat NRG de Hoge Flux Reactor (HFR) nog niet opstart. De reactor was buiten bedrijf. NRG heeft tijdens controlewerkzaamheden een mankement aangetroffen in een koelsysteem van de reactor. Daarom heeft NRG het opstarten van de reactor uitgesteld. (…) NRG onderzoekt de oorzaak van dit mankement.[xxv] Op 2 februari 2022 liet minister Kuipers (VWS) weten dat de HFR in ieder geval tot 20 februari 2022 stil zal liggen.[xxvi] Op 21 februari 2022 bleek dat de HFR zeker tot 17 maart 2022 stil zou liggen.[xxvii]
Dat was de laatste van 90 storingen die officieel in de documenten van de overheid staan. Vanaf 1980 publiceert de Kernfysische Dienst jaarlijks een overzicht van de storingen in kerninstallaties. Vanaf 1996 zijn ook gegevens van de HFR opgenomen. Tot begin 2022 gaat het om 90 storingen.[xxviii] [xxix] [xxx] [xxxi] [xxxii] [xxxiii] [xxxiv] [xxxv] [xxxvi]
De HFR is in de periode 2008-2014 gemiddeld 69% van de tijd (8 maanden) in bedrijf geweest met als dieptepunt in 2013 (3,5 maanden). In 2015 ging het om 87%.[xxxvii] De afgelopen jaren, tot 2022, was “van de 365 dagen per jaar de reactor er ongeveer 270 productief. De overige dagen werden gebruikt voor onderhoud.”[xxxviii]
(On)veiligheidscultuur
Ook kwamen regelmatig problemen met de veiligheidscultuur aan het licht en gebeurden er onverantwoorde zaken, zoals bijvoorbeeld bleek in oktober 2001, op 18 oktober 2014 en op 7 september 2016. [xxxix][xl] [xli] De NOS publiceerde op 7 september 2016 een documentopgesteld door een nucleair deskundige, die door NRG was aangetrokken om orde op zaken te stellen. Bij zijn voortijdig vertrek stelde hij de directie van deze notitie op de hoogte. In het document was sprake van “perverse prikkels” als gevolg van een lening van 82 miljoen euro die het bedrijf moest terugbetalen aan het Rijk. De nadruk lag op geld verdienen om de lening te kunnen terugbetalen.[xlii] In het document stond dat veiligheid “niet het alles overheersende beginsel is”.[xliii] De top van het management “beschouwt het personeel als deel van het probleem”, vertrouwt het personeel niet en geeft aan “dat er gevolgen zullen zijn als men de veiligheid aan de orde stelt.”[xliv] Het gevolg hiervan was dat tussen 2012 en 2016 elf managers vertrokken en er op de werkvloer veel verloop was. “De besluitvorming en het gedrag van de directie heeft een nadelig gevolg voor de veiligheidscultuur”, stond in het document.[xlv]
Jodiumpillen beschikbaar
Op 18 april 2017 schreef minister Schulz van Haegen dat de regering rekening houdt met ongelukken met de HFR, waarbij radioactiviteit vrijkomt. Tot een gebied van 3 kilometer van de HFR moet er geëvacueerd en geschuild worden, terwijl ook jodiumpillen beschikbaar moeten komen tot op een straal van 3 kilometer.[xlvi]
Financiële redding door de regering
De regering heeft de Hoge Flux Reactor (HFR) in het Noord-Hollandse Petten net op tijd gered van de ondergang, zei minister Kamp van Economische Zaken op 5 oktober 2016 in de Tweede Kamer. Als het kabinet geweigerd had 40 miljoen euro extra uit te geven was het “daar misgelopen”, aldus de minister die sprak van “een noodsituatie”. Het is overigens de vraag of 40 miljoen euro genoeg is. Minister Kamp: “Ik ben niet overtuigd van die raming. Daarom ga ik grondig onderzoek instellen. Daarbij kijken we ook of we het opruimen misschien beter door derden kunnen laten doen.”[xlvii]
31 mei 2021: opslag historisch afval kost 236 miljoen euro
Sinds de ingebruikname van de Hoge Flux Reactor (HFR) en de Lage Flux Reactor (LFR) in Petten is er radioactief afval gevormd. Dit afval, niet alleen uit Petten maar uit heel Nederland (bijvoorbeeld uit ziekenhuizen), werd aanvankelijk opgeslagen op het onderzoeksterrein van ECN/NRG in de speciaal daarvoor ingerichte opslagfaciliteit Waste Storage Facility (WSF). Dit radioactief vast afval heet ook wel historisch afval om het te onderscheiden van het radioactieve afval dat nu gemaakt wordt.[xlviii] [xlix] Het historisch afval moet vervoerd worden naar de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) in Zeeland. Op 31 mei 2021 bleek dat opnieuw sorteren, verpakken en vervoeren naar de COVRA 236 miljoen euro gaat kosten.[l]
De COVRA is een buitendijkse opslag, vlak naast de kerncentrale in Borssele.[li] De bedoeling is dat het afval daar de rest van deze eeuw blijft staan. Het is echter de vraag wat de gevolgen voor de COVRA zijn van de zeespiegelstijging van 1,2 tot 2 meter in het jaar 2100, waarmee we terdege rekening moeten houden.[lii] [liii] Komt de COVRA onder water te staan?
4 PALLAS-reactor in Petten, overzicht van een gepland project
Inleiding
In 2003 werden de eerste adviezen gepubliceerd voor de bouw van een nieuwe reactor. Toen was het plan, dat PALLAS – zoals de reactor wordt genoemd – in 2015 in bedrijf zou komen. De huidige Hoge Flux Reactor (HFR) zou dan zijn “technische levenseinde” bereikt hebben. De totale kosten van het PALLAS-project werden destijds geschat op 200 miljoen euro.[liv]
Die prognoses zijn keer op keer bijgesteld. De bouwvergunning moet nog steeds aangevraagd worden. Volgens de laatste planning zou de reactor in 2029 of 2030 in gebruik genomen kunnen worden. De geschatte kosten zijn opgelopen tot 1,4 à 2 miljard euro.[lv]
8 december 2009: keuze voor Petten
NRG, de exploitant van de HFR, sprak zijn voorkeur uit voor Petten als locatie voor de nieuw te bouwen onderzoeksreactor PALLAS. De definitieve locatiekeuze werd in het voorjaar van 2010 gemaakt. In de afweging speelden de volgende argumenten een doorslaggevende rol: in Petten was de volledige nucleaire infrastructuur aanwezig, die voor een belangrijk deel noodzakelijk is om PALLAS te laten functioneren en de producten uit de reactor verder te bewerken. Verplaatsing van deze infrastructuur naar elders, bijvoorbeeld Zeeland, zou aanzienlijke extra investeringen vragen. In Petten waren deskundige en hoogopgeleide medewerkers op het gebied van nucleaire technologie beschikbaar. Verhuizing van deze mensen naar Zeeland zou complex zijn.[lvi]
Eerste helft 2010: aanbesteding start en stopt
Er was een aanbesteding in 2009, georganiseerd door NRG. Daar deden toen het Argentijnse INVAP, het Zuid-Koreaanse KAERI, het Russische Rosatom en het Franse Areva aan mee.[lvii] PALLAS had de eerste geheel privaat gefinancierde reactor ter wereld zullen worden. Dat is niet gelukt: door geldgebrek werd de aanbesteding in 2010 stilgelegd.[lviii] Aan de nieuwe reactor PALLAS hing een kostenplaatje van ruim een half miljard euro. NRG koerste op een publiek-private financiering, met de nadruk op de publieke financiering in de beginfase van het project.[lix]
2012 en 2013: 80 miljoen euro overheidssteun
Om de zaak toch vlot te trekken besloten de Rijksoverheid en de provincie Noord-Holland elk 40 miljoen euro beschikbaar te stellen in de vorm van een lening. Deze lening was bedoeld voor het ontwerp, de aanbesteding en de vergunningprocedure van de nieuwe PALLAS-reactor. De bouw en de exploitatie moesten door marktpartijen worden gedaan. Het was de bedoeling dat de nieuwe reactor in 2022 in werking zou zijn.[lx] [lxi]
Dit resulteerde in december 2013 in de oprichting van de onafhankelijke Stichting Voorbereiding PALLAS-reactor met als doel kernenergie-onderzoek (een derde) en de productie van isotopen (twee derde). Over het uitbetalen van die lening was onenigheid. Provinciale Staten van Noord Holland besloten begin oktober 2013 in een geheime vergadering om het tweede deel van een lening voor PALLAS te weigeren.[lxii] In 2015 werd die lening toch uitbetaald.[lxiii]
Mei 2015: vergunningsprocedure start
Begin juni 2015 werd de vergunningsprocedure formeel gestart met het indienen van de Mededelingsnotitie Milieueffectrapportage door de Stichting Voorbereiding PALLAS-reactor.[lxiv] De commissie m.e.r. stelde, o.a. aan de hand van de inspraakreacties, een advies op over wat in het definitieve Milieueffectrapport allemaal beschreven moest worden. In februari 2018 werd het Plan-m.e.r. ingediend, dat een wijziging in het bestemmingsplan mogelijk moest maken. Naar verwachting zou pas in 2020 een Kernenergiewetvergunning aangevraagd worden voor de reactor, waarna in 2021 de bouw van de reactor zou moeten starten.
24 januari 2018: Argentijns bedrijf won voor de tweede keer aanbesteding PALLAS
Het Argentijnse bedrijf INVAP won voor de tweede keer de aanbesteding voor ontwerp en bouw van de PALLAS-kernreactor. Het contract daarvoor werd meteen in de Argentijnse Ambassade getekend met een consortium genaamd ICHOS, bestaande uit INVAP met een bijrol voor de Nederlandse bedrijven Croonwolter&Dros en Mobilis. Hiermee werd de realisatie van PALLAS echter nog lang geen voldongen feit: private financiering en nieuwe technieken om medische isotopen te produceren bleven een obstakel voor de komst van de kernreactor. Kort daarna ging ook de bestemmingsplanprocedure met de publicatie van de milieueffectrapportage in de gemeente Schagen van start.[lxv]
Het Argentijnse bedrijf INVAP werd voornamelijk gekozen vanwege de ruime ervaring in nucleaire projecten zoals de OPAL-reactor in Australië, omdat het “had laten zien een zeer capabel bedrijf” te zijn.[lxvi]
6 december 2018: PALLAS vertraagd, lening later terugbetalen
De Stichting PALLAS liep tegen vertragingen op en daardoor was meer tijd nodig om de eerste fase af te ronden. In dat verband vroeg de Stichting het kabinet en de provincie de terugbetalingstermijn met een jaar te verlengen, tot 1 juni 2020. Het kabinet besloot om deze verlenging toe te staan.[lxvii] Eind mei 2020 werd deze termijn opnieuw verlengd, namelijk tot 1 januari 2022.[lxviii] Eind december 2021 werd dat vervolgens weer verlengd tot 1 juli 2022.[lxix]
9 december 2020: financiering PALLAS alleen met overheidsgaranties
Minister Van Ark van Medische Zorg en Sport schreef op 9 december 2020 aan de Tweede Kamer: “Private financiering lijkt op dit moment alleen mogelijk met vergaande garanties van de overheid. Dit zou de onwenselijke situatie opleveren waarin private partijen de zeggenschap hebben, terwijl aanzienlijke risico’s bij de staat blijven liggen. Om deze reden ben ik van mening dat het doorzetten van de route met private financiering op dit moment niet zinvol is. Dit kan op een later moment heroverwogen worden als de risico’s wel zijn te dragen door private partijen.”[lxx]
11 maart 2021: PALLAS twee keer zo duur
Van Ark van Medische Zorg en Sport schreef op 11 maart 2021 aan de Tweede Kamer dat “eerdere voorlopige ramingen van PALLAS tussen 700 miljoen en 1,3 miljard euro” lagen. Echter: “De huidige investeringsraming van PALLAS/NRG gaat uit van een range van 1,4 tot 2 miljard euro.” Ook “heeft PALLAS in de loop van 2020 geconstateerd dat voortzetting van de huidige contractstructuur met het consortium INVAP/TBI een te groot risico voor het project was geworden en dat het verstandig zou zijn het consortium te herstructureren. TBI heeft eind 2020 het consortium verlaten.” De minister concludeerde: “Nu het aantrekken van private financiering niet langer realistisch is en publieke financiering nodig blijft om het project te realiseren, is het wenselijk dat de staat aanvullende sturingsmogelijkheden krijgt. (…) Uiteraard is dit onder het voorbehoud van een positief besluit van een nieuw kabinet.”[lxxi]
21 januari 2022: minister neemt in voorjaar besluit over Pallas
Ernst Kuipers, de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, schreef op 21 januari 2022 in een brief aan de Tweede Kamer: “Het kabinet verwacht dit voorjaar een besluit te nemen over het Pallas-project op basis van een goed inzicht in de kosten, risico’s, financieringsmogelijkheden, opbrengsten en alternatieven. Hierbij zal de afweging centraal staan of Nederland zijn leidende rol in de voorzieningszekerheid van medische isotopen continueert of dat we een grotere internationale afhankelijkheid en onzekerheden omtrent de toekomstige beschikbaarheid acceptabel en proportioneel vinden, afgezet tegen de vereiste investeringen en bijhorende risico’s van een nieuwe reactor.”[lxxii] De minister schreef dit als reactie op een door de Europese Commissie gepubliceerd en door NucAdvisor geschreven rapport ‘Co-ordinated Approach to the Development and Supply of Radionuclides in the EU’, met een aantal scenario’s over de leveringszekerheid van medische isotopen.
De Stichting Laka reageerde op 26 januari 2022: “In die Kamerbrief worden de conclusies uit het rapport behoorlijk naar Pallas toegeschreven. In het rapport is een nieuwe reactor – ergens in Europa – alleen maar een van de mogelijke scenario’s. (…) Ook de opmerking dat het rapport verwijst naar PALLAS als oplossing, is vergezocht: PALLAS wordt nauwelijks benoemd: één keer als vertraagd project en één keer in een van de scenario’s als ‘nieuw’ initiatief.[lxxiii]
17 februari 2022
Sietsche Eppinga zal per 1 maart 2022 aantreden als Construction Director PALLAS-reactor. Eppinge gaat leiding geven aan de bouwwerkzaamheden voor de PALLAS-reactor op de Energy and Health Campus in Petten. Sietsche is momenteel werkzaam als Manager TenderDesk bij BAM. Van 2017 tot 2021 was zij eindverantwoordelijk voor BAM Infra Funderingstechnieken. Daarvoor had ze verschillende functies in zowel het ontwerp als de uitvoering op projecten binnen BAM en Strukton.[lxxiv]
5 SHINE Veendam, een uiteenzetting
Ook SHINE gaat medische isotopen maken. Om ook Europese patiënten van isotopen te voorzien is het Amerikaanse bedrijf sinds 2019 in Europa aanwezig. SHINE heeft zich per 1 augustus 2021 gevestigd in de gemeente Veendam, naast het industrieterrein Dallen II, bij Wildervank, werft actief medewerkers en heeft de financiering voor de pre-constructiefase zeker gesteld.[lxxv] De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport toonde vanaf het begin interesse in SHINE, zo blijkt uit een brief van 23 april 2021, waarin staat dat de regering zorgt voor een gelijk speelveld tussen PALLAS en SHINE; de minister heeft dat in januari 2021 in een brief aan SHINE bevestigd; ook verstrekte de regering een lening van 10 miljoen euro.[lxxvi] Vanaf 24 juni 2021 lag in opdracht van de overheid de mededelingsnotitie milieueffectrapportage (m.e.r.) ter inzage, waarop men een reactie kon geven.[lxxvii] De provincie Groningen heeft op 26 januari 2022 besloten 5 miljoen euro subsidie en een lening van 4 miljoen euro te verstrekken
[i] https://www.shinefusion.com/company-info/locations/netherlands/
[ii] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail?id=2022Z01011&did=2022D02155, 21 januari 2022.
[iii] https://rtveen.nl/2022/02/04/shine-wil-zekerheid-van-minister-over-concurrent-pallas/, 4 februari 2021.
[iv] https://www.noordhollandsdagblad.nl/cnt/dmf20220207_12164441, 6 februari 2022.
[v] https://www.shinefusion.com/company-info/locations/netherlands/
[vi] E-mail Cora Blankendaal, Communications NRG|PALLAS, aan Herman Damveld op 31 januari om 14:26.
[vii] https://mo99.ne.anl.gov/2015/pdfs/presentations/S8P5_Pitas_Presentation.pdf
[viii] https://www.laka.org/docu/catalogus/publicatie/6.07.4.60/53_co-ordinated-approach-to-the-development-and-suppl.
[ix] https://www.laka.org/docu/boeken/pdf/1-01-2-12-35.pdf#page=2
[x] https://www.natuurkunde.nl/artikelen/745/nucleaire-geneeskunde
[xi] https://www.rivm.nl/publicaties/productie-en-gebruik-van-medische-radio-isotopen-in-nederland-huidige-situatie-en, 3 juli 2017.
[xii] https://www.umcg.nl/NL/UMCG/Afdelingen/Nucleaire_Geneeskunde_en_Moleculaire_Beeldvorming_NGMB/Paginas/default.aspx
[xiii] http://www.nrg.eu/nl/nuclear-services/nieuws/item/?tx_ttnews%5Btt_news%5D=55&cHash=595dd437af036c705de73d9c92253836, 8 november 2011.
[xiv] G. Verbong e.a., “Op weg naar de markt. De geschiedenis van ECN 1976-2001”, Uitgave ECN, 2001, pp 134-144..
[xv] De Minister van Economische Zaken, J. E. Andriessen, Tweede Kamer, vergaderjaar 1991-1992, 21 666, nr. 5, 29 januari 1992, http://www.laka.org/notas/andriessen.pdf.
[xvi] http://www.kiviniria.net/media/Techniekpromotie/Thema_sKIVINIRIA/Zorg_en_techniek/Presentaties_tijdens_Jaarcongres/W302_Voorwaarden_voor__een_stralende_toekomst_voor_radio-isotopen_-_de_Haas.pdf, 11 oktober 2012.
[xvii] https://www.30000perdag.nl/reactor
[xviii] http://content1c.omroep.nl/urishieldv2/l27m71620d9f1d291bdb0053216253000000.e34fd171b1fc9fa84f2d181598e08c3e/nos/docs/120314_brief_vs.pdf.
[xix] https://zoek.officielebekendmakingen.nl/blg-497146.pdf, april 2015.
[xx] https://www.autoriteitnvs.nl/documenten/rapport/2016/12/21/kennisgeving-kernenergiewet, 21 december 2016.
[xxi] https://www.autoriteitnvs.nl/documenten/rapport/2016/12/21/mededelingsnotitie-milieueffectrapportage-heu-leu-conversie-mpf, 21 december 2016.
[xxii] https://www.autoriteitnvs.nl/documenten/publicatie/2017/04/06/ontwerp-kernenergiewetvergunning-nrg-heu-leu-conversie, 6 april 2017.
[xxiii] https://www.rvo.nl/sites/default/files/2017/11/ANVS-201710939.pdf, 28 novembere 2017.
[xxiv] https://www.nrg.eu/nieuws/volledige-productie-medische-isotopen-in-de-hoge-flux-reactor-met-laagverrijkt-uranium, 18 maart 2021.
[xxv] https://www.autoriteitnvs.nl/ongewone-gebeurtenissen/hoge-flux-reactor-nrg, 21 januari 2022.
[xxvi] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2022/02/02/kamerbrief-over-vso-informele-eu-informele-gezondheidsraad-10-feb-2022, 2 februari 2022.
[xxvii] https://www.nu.nl/binnenland/6185422/kernreactor-petten-kan-tot-zeker-half-maart-niet-gebruikt-worden.html#coral_talk_wrapper, 21 februari 2022.
[xxviii] Overzichten te vinden op de volgende twee links: http://www.kernenergieinnederland.nl/faceted_search/results/taxonomy%3A239%2C134; http://www.kernenergieinnederland.nl/faceted_search/results/taxonomy%3A239%2C134?page=1;
[xxix] http://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ez/documenten-en-publicaties/rapporten/2013/02/27/rapportage-van-ongewone-gebeurtenissen-in-nederlandse-nucleaire-inrichtingen-in-2011.html, 27 februari 2013.
[xxx] http://www.ilent.nl/Images/Binder%20%20Storingsrapportage%202012_tcm334-346118.pdf, 9 september 2013.
[xxxi] https://www.nrg.eu/over-nrg/nieuws-pers/detail/article/nrg-meldt-aan-autoriteiten-30.html, 20 april 2015.
[xxxii] https://www.nrg.eu/over-nrg/nieuws-pers/detail/article/nrg-meldt-aan-autoriteiten-20.html, 29 januari 2015.
[xxxiii] https://www.nrg.eu/over-nrg/nieuws-pers/detail/article/persbericht-nrg-meldt-aan-autoriteiten-14.html, 9 juli 2014.
[xxxiv] https://www.nrg.eu/about-nrg/nieuws-pers/detail/article/nrg-meldt-aan-de-autoriteiten-42.html?L=1%2525252525252525252520_top&cHash=297815a8ac53d29d37194d669d6141f3.
[xxxv] https://www.autoriteitnvs.nl/ongewone-gebeurtenissen/hoge-flux-reactor-nrg.
[xxxvi] https://www.autoriteitnvs.nl/documenten/rapporten/2020/06/29/rapportage-ongewone-gebeurtenissen-nucleaire-installaties-2019, 29 juni 2020.
[xxxvii] http://content1a.omroep.nl/urishieldv2/l27m4ea883aa5743fd960057d12659000000.847993bc2f21df9c631a0cb71a0e914c/nos/docs/070916_petten.pdf , 7 september 2016.
[xxxviii] https://www.30000perdag.nl/reactor
[xxxix] Nieuwsblad van het Noorden, 25 oktober 2001.
[xl] http://reporter.kro.nl/specials/petten/bronnen/, 18 oktober 2014.
[xli] http://content1a.omroep.nl/urishieldv2/l27m4ea883aa5743fd960057d12659000000.847993bc2f21df9c631a0cb71a0e914c/nos/docs/070916_petten.pdf , 7 september 2016.
[xlii] http://content1a.omroep.nl/urishieldv2/l27m4ea883aa5743fd960057d12659000000.847993bc2f21df9c631a0cb71a0e914c/nos/docs/070916_petten.pdf , 7 september 2016.
[xliii] http://content1a.omroep.nl/urishieldv2/l27m4ea883aa5743fd960057d12659000000.847993bc2f21df9c631a0cb71a0e914c/nos/docs/070916_petten.pdf , 7 september 2016, p 2.
[xliv] http://content1a.omroep.nl/urishieldv2/l27m4ea883aa5743fd960057d12659000000.847993bc2f21df9c631a0cb71a0e914c/nos/docs/070916_petten.pdf , 7 september 2016, p 3.
[xlv] http://content1a.omroep.nl/urishieldv2/l27m4ea883aa5743fd960057d12659000000.847993bc2f21df9c631a0cb71a0e914c/nos/docs/070916_petten.pdf , 7 september 2016, p 3.
[xlvi] https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-infrastructuur-en-milieu/documenten/rapporten/2017/04/18/responsplan-nationaal-crisisplan-stralingsincidenten, 18 april 2017.
[xlvii] http://www.leidschdagblad.nl/regionaal/metropool/article28595646.ece/Kamp-NRG-was-noodsituatie?lref=r_regionaal, 6 oktober 2016. http://www.haarlemsdagblad.nl/regionaal/metropool/article28595646.ece/Kamp-NRG-was-noodsituatie?lref=SR_3, 5 oktober 2016.
[xlviii]https://www.nrg.eu/about-nrg/radioactive-waste-project/frequently-asked-questions.html?L=1%2525252525252525252525252525252525252520_top.
[xlix] https://www.nrg.eu/over-nrg/radioactief-afval-project/het-historisch-radioactief-afval-project.html?L=1%25252525252520_top.
[l] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2021/05/19/nrg-rapport-actualisatie-voorziening-rwmp-2020, 19 mei 2021.
[li] https://radioactiefafval.nl/.
[lii] https://magazines.deltaprogramma.nl/deltanieuws/2021/02/het-kennisprogramma-zeespiegelstijging, 1 juli 2021.
[liii] https://www.deltaprogramma.nl/documenten/publicaties/2021/12/06/briefadvies-deltacommissaris-woningbouw-en-klimaatadaptatie-spoor-2, 6 december 2021.
[liv] https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-25422-27-b1.pdf
[lv] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2021/03/11/voorzieningszekerheid-van-medische-isotopen, 11 maart 2021.
[lvi] https://www.PALLASreactor.com/media/nrg-spreekt-voorkeur-uit-voor-PALLAS-in-petten/, 8 december 2009.
[lvii] https://www.technischweekblad.nl/opinie-analyse/gespleten-kernsplijting, 6 november 2015.
[lviii] https://www.laka.org/nieuws/2010/te-weinig-geld-pallas-aanbesteding-afgebroken-538, 2 februari 2010.
[lix] https://www.PALLASreactor.com/media/provincie-noord-holland-nrg-en-noord-holland-bundelen-krachten-voor-realisatie-PALLAS/, 3 juni 2010.
[lx] https://www.kernenergieinnederland.nl/node/886, 20 januari 2012.
[lxi] https://www.PALLASreactor.com/media/kabinet-steunt-komst-nieuwe-reactor/, 20 januari 2012.
[lxii] https://www.technischweekblad.nl/opinie-analyse/gespleten-kernsplijting, 6 november 2015.
[lxiii] https://www.eerstekamer.nl/behandeling/20151106/brief_regering_lening/info, 6 november 2015.
[lxiv] https://www.PALLASreactor.com/media/PALLAS-start-m-e-r-procedure/, 26 mei 2015.
[lxv] https://www.PALLASreactor.com/media/PALLAS-heeft-consortium-invap-tbi-uitgekozen-voor-het-ontwerp-en-de-bouw-van-de-PALLAS-reactor/, 24 januari 2018.
[lxvi] http://www.PALLASreactor.com/wp-content/uploads/2018/01/20170124-PB-Final-award-NL.pdf 24 januari 2018.
[lxvii] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail?id=2018Z23207&did=2018D58552, 6 december 2018.
[lxviii] https://www.laka.org/nieuws/2020/pallas-lening-verder-opgerekt-gesprekken-met-investeerders-stilgelegd-13775, 20 augustus 2020.
[lxix] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail?id=2021Z18802&did=2021D40386 .
[lxx] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2020/12/09/kamerbrief-over-stand-van-zaken-PALLAS-reactor, 9 december 2020.
[lxxi] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2021/03/11/voorzieningszekerheid-van-medische-isotopen, 11 maart 2021.
[lxxii] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/brieven_regering/detail?id=2022Z01011&did=2022D02155, 21 januari 2022.
[lxxiii] https://www.laka.org/nieuws/2022/ec-rapport-medische-isotopen-pallasreactor-een-van-de-opties-16166, 26 januari 2022.
[lxxiv] https://www.nrg.eu/nieuws/sietsche-eppinga-start-1-maart-als-pallas-reactor-construction-director , 17 februari 2022.
[lxxv] https://www.shinefusion.com/company-info/locations/netherlands/
[lxxvi] https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-volksgezondheid-welzijn-en-sport/documenten/publicaties/2021/04/23/verslag-van-een-schriftelijk-overleg, 23 april 2021.
[lxxvii] https://www.autoriteitnvs.nl/actueel/nieuws/2021/06/23/mededelingsnotitie-milieueffectrapportage-oprichting-medische-isotopenfabriek-shine-medical-technologies-ter-inzage, 23 juni 2021.
