Fossiele energiebedrijven hebben het moeilijk. De consument wil groene energie, maar zij zitten met verouderde organisaties, fabrieken en systemen. Toch hebben ze een keuze. De Nederlandse Aardolie Maatschappij kàn de Nederlandse Aardwarmte Maatschappij worden. Doen ze dat niet, dan gaan ze kapot. Dat proces is begonnen, zal enkele decennia duren en is niet te stoppen. Toch probeert onze overheid dit soort bedrijven met allerlei steun, vertragingstechnieken, subsidies en wetgeving in het zadel te houden. Dat is niet alleen onverstandig maar ook aandoenlijk naïef. Een paar dagen geleden verscheen het concept “Onderzoek andere benadering van de gaswinning” met daarin de keuze tussen gas, gas en gas. De échte vraag “hoe komen we van het gas af?” wordt niet gesteld. Het is tijd dat we die vraag wel gaan stellen.
Veel energiebedrijven hebben het moeilijk. De consument wil decentrale groene energie, maar de energiebedrijven zitten met centrales, installaties, netwerken, kennis en mensen die ingericht zijn op centrale fossiele energie. Dat maakt ze log en traag. De markt veranderd snel, en ze kunnen het niet bijbenen. Daarbovenop komt het imagoprobleem dat ze hebben. Shell zoekt op de Noordpool naar olie, de NAM verwoest huizen in Groningen en de Gasunie en GasTerra transporteren en verkopen bijna de helft van dat aardbevingsgas aan andere landen. Ondertussen staat de innovatie ook niet stil. De prijs van zonnepanelen daalt sterk terwijl het rendement fors toeneemt. Als consument ben je inmiddels dief van eigen portemonnee als je nog geen zonnepanelen op je dak hebt. De verkoop van zonnepanelen steeg in Nederland met ruim 70% in de eerste helft van 2015.
De NAM zal de aankomende decennia forse kosten moeten maken om schade te herstellen, juristen te betalen en de waardedaling van woningen in Groningen te compenseren. En daarnaast moeten er bij de NAM en onderaannemers 2.000 banen weg in 2016 vanwege de dalende gasprijs. Dat zal doorwerken in het hele ‘gasgebouw’ van NAM, Gasunie, GasTerra, Economische zaken en een aantal anderen.
Het is duidelijk. De fossiele industrie heeft het moeilijk. Er zullen meer ontslagrondes, reorganisaties, overnames en waarschijnlijk ook faillissementen komen. En dat is logisch, want als straks de helft van de Nederlanders zonnepanelen heeft of investeert in winddelen en energiebesparing, hebben we minder fossiele energie nodig en dus minder energiebedrijven.
Kijken we naar Nederland als geheel dan zijn dit logische, goede en niet tegen te houden veranderingen. We hebben een klimaatprobleem. We willen bijna allemaal groene energie. Dan is het logisch dat de fossiele industrie gaat krimpen en zich moet aanpassen. Die bedrijven weten al geruime tijd dat deze verandering eraan komt en hebben dus een keuze. Ze kunnen zichzelf heruitvinden en ombouwen tot een modern energiebedrijf. Geen grote fabriek die energie maakt om te verkopen. Maar een serviceorganisatie die consumenten helpt zelf energie op te wekken, het administratieve werk doet en hier en daar zelf een windpark of zonneweide sticht. Eneco laat zien dat dat kan. De Nederlandse Aardolie Maatschappij kàn de Nederlandse Aardwarmte Maatschappij worden. Maar ze kunnen ook kiezen om door te gaan als fossiel energiebedrijf in een krimpende markt. In dat scenario graven ze zich in, zullen ze steeds meer juristen aannemen om de transitie te vertragen en zal een groot deel van hen omvallen na verloop van tijd.
Is het erg als er oude energiereuzen omvallen? Nee dat is het niet. Het is gezond in een economie als er hier en daar een partij verdwijnt. Dat schept ruimte voor innovatieve nieuwkomers. Sterker. Vaak zijn het de innovatieve nieuwkomers die zo snel ontwikkelen dat ze de oude garde verdringen. Ons licht blijft dus gewoon branden en de kachel blijft gewoon aan. Op regionaal niveau zal het voor wat gedoe op de arbeidsmarkt en persoonlijk leed zorgen. Maar in het grotere plaatje zijn dat details. Voor de 2.000 arbeidsplaatsen die er in en rond de NAM komen te vervallen, komen er gewoon weer 2.000 arbeidsplaatsen bij op andere plekken. Eneco, Greenchoice en Vandebron groeien hard om nog maar niet te spreken van de installatiebedrijvenbranche die al die mooie zonnefabriekjes op daken aan het installeren zijn.
Nederland wil de energietransitie. En een transitie zorgt voor verandering. Verandering is even wennen, maar verandering zorgt voor vooruitgang. En dus is het goed als er een paar energiereuzen omvallen.
Helaas heeft onze overheid, het ministerie van Economische Zaken voorop, dat nog niet door. Zij voeren een protectionistisch beleid dat erop gericht is het gasgebouw uit te bouwen, de gasrotonde van Europa te worden en de fossiele energiereuzen zo lang mogelijk in het zadel te houden. Dat beleid is hopeloos naïef, want de transitie is volop aan de gang en niet te stoppen. Het enige dat ze kunnen doen is het wat frustreren en vertragen.
De lijst voorbeelden van het remmende beleid van de overheid is eindeloos. Rond de gasbevingen in Groningen zijn talloze rapporten verschenen. Maar niet één van die rapporten gaat serieus in op de vraag hoe we van het gas af komen. Ondertussen krijgt de NAM elk jaar ongeveer 325 miljoen euro fossiele-energie-subsidie in de vorm van gratis gas. Wordt de opslag van gas bij Norg meer dan verdubbeld, zonder eerst de veiligheidsrisico’s te onderzoeken. En eerder deze week verscheen het “Onderzoek andere benadering van de gaswinning”.
Die titel lijkt veelbelovend. Maar het onderzoek, in opdracht van Henk Kamp uitgevoerd door zijn ministerie van Economische Zaken samen met Gasunie, GasTerra en NAM, gaat alleen in op de vraag hoe de balans tussen Gronings gas, gas uit kleine velden en gas van de Russen moet zijn en wat de technische consequenties daarvan zijn. Volgens het ministerie hebben we drie keuzes: gas, gas en gas.
Natuurlijk moeten we realistisch zijn. Heel Nederland kookt en verwarmt op gas en onze elektriciteit komt ook voor het grootste deel uit gasgestookte centrales. Dat kunnen we niet van de ene op de andere dag veranderen. Om die reden is het onderzoek naar de mix van gassoorten nodig en nuttig. Zo kan de gaswinning in het aardbevingsgebied ten minste een klein beetje omlaag terwijl we werken aan de échte oplossing: Een gasloos Nederland. Geen “Onderzoek andere benadering van de gaswinning” maar een “Onderzoek andere benadering van de energievoorziening”.
Maar op dat rapport wachten we nog. Het onderzoek is nog niet gestart. De visie ontbreekt, de wil is er niet en de plannen zijn er niet. Het ministerie van Economische zaken is nog niet begonnen aan een plan om 7,4 miljoen huishoudens van het gasnet af te halen, de gasgestookte energiecentrales uit te faseren door energie uit zon, wind en water en de industrie op een andere manier van energie te voorzien. Dat is geen gemakkelijke opgave die waarschijnlijk enkele decennia gaat duren. Daarom is het des te belangrijker om te erkennen dat de NAM, de GasUnie, GasTerra in de huidige vorm in Nederland geen bestaansrecht hebben. Dat ze zichzelf moeten heruitvinden en daar vandaag aan moeten beginnen. En dat Nederland daar niet op moet wachten, maar aan de slag moet gaan. We moeten Nederland ombouwen. En we mogen niet langer dralen.
