Vijftien redenen waarom ondergrondse CO2-opslag niet mag gebeuren

Uit een onderzoek van PriceWaterhouseCoopers (PWC) blijkt dat een meerderheid van 84% liever een windmolen binnen 1 kilometer van hun huis wil die weinig CO2 uitstoot dan een energiecentrale in de Noordzee die veel CO2-uitstoot. Over CO2-uitstoot en CO2-opslag wordt negatief gedacht. Tevens verkiest een meerderheid van 79% de geluidsoverlast van windmolens boven de luchtvervuiling van kolencentrales. Zie de PWC energie-enquete 2009 op deze site.

Toen de eerste aardbevingen zich aandienden als gevolg van de gaswinning verklaarde de NAM dat op wetenschappelijke gronden aangetoond kon worden dat de aardbevingen niet door gaswinning veroorzaakt werden. Inmiddels weten wij (en de NAM) wel beter. Gaswinning veroorzaakt aardbevingen. Dezelfde deskundigen beweren nu dat ondergrondse CO2-opslag wel veilig is. En waar baseren ze hun berekeningen op? Op Amerikaanse gegevens waar men van lagere veiligheidskosten uitgaat. Of zoals een deskundige van de Gasunie zegt: “daar zijn het ook echt cowboys”. Niet bepaald geruststellend.

Vaak wordt vergeten dat de opslag aandacht vraagt, nu én in de toekomst. Onze achterkleinkinderen zullen ook aan zogenaamde ‘monitoring’ van een eventueel CO2-veld moeten doen, terwijl de huidige projectleiders van Shell of de NAM dan al lang vertrokken zijn. Wie neemt het beheer van het veld over 100 jaar of over 1000 jaar voor zijn rekening? Het antwoord op deze vraag lijkt eenvoudig: de overheid. In de praktijk blijkt, ook voor de overheid, dat het erg lastig is om een complexe infrastructuur over langere tijd te beheren.

Als de opgeslagen CO2 zich naar boven werkt zijn de gevolgen niet te overzien. Het zou zich in kruipruimtes van huizen kunnen verzamelen. Of in het ergste geval van een aardbeving in grote hoeveelheden aan de oppervlakte kunnen komen.

Bij blootstelling aan concentraties tot 4 procent wordt de ademhaling dieper. Boven de 17 procent is CO2 voor mensen binnen 1 minuut dodelijk. In de tussenliggende concentraties treedt duizeligheid, verdoving en bewusteloosheid op.

Om 10 moleculen CO2 op te slaan moeten er minimaal 1 maar al snel 3 extra worden geproduceerd vanwege het energieverbruik in afvang en opslag. Dit betekent dat er meer en sneller fossiele brandstoffen verbruikt zullen worden. Praktisch gezegd: als je van vier kolencentrales CO2 wilt afvangen heb je één extra kolencentrale nodig om de benodigde energie te leveren.

CO2-opslag is geen lange-termijn-oplossing. De CO2 uitstoot wordt met CO2 opslag niet minder. Het maakt de aanvoer en verwerking van fossiele brandstoffen niet duurzamer.

Veelal wordt CO2-opslag afgedaan als veilig door het te vergelijken met aardgas dat gedurende geologische tijden ondergronds is opgeslagen (geweest). Deze vergelijking gaat mank. Aardgas, wat vooral uit methaan bestaat, reageert niet met ondergrondse gesteenten, cement en leidingen. CO2 doet dat wel. Hoe veilig is dat? Niemand weet het. In het rapport ‘Algemene Milieu Effecten Studie CO2-opslag (1 juli 2007)’ wordt dan ook gemeld: “Zelfs deze hoge eisen zijn misschien niet voldoende om zeker te stellen dat het cement en de stalen verbuizing ook duizenden jaren lang bestand blijven tegen chemische aantasting door nat CO2”.

Door reactie van CO2 met ondergronds gesteente kan het volume daarvan tot circa 70% (!) toenemen. Bodemstijging is dan het gevolg. Volgens bij punt 6 genoemd rapport: “Als gevolg van de injectie van CO2 kan de bodem omhoog komen. Naar verwachting zal deze opheffing kleiner zijn dan de daling veroorzaakt door de voorafgaande gaswinning maar er kleeft een aanzienlijke mate van onzekerheid aan dit aspect”. Vervolgens is het niet uit te sluiten dat dit, net als bij de gaswinning aardbevingen tot gevolg heeft.

Deze onzekerheid komt voort uit het fundamentele verschil van de oorzaak van bodemdaling (lagere gasdruk in poreus gesteente) en die van bodemstijging (chemische omzetting van het gesteente).

Er zal veel financieel en menselijk kapitaal nodig zijn om de enorme infrastructuur voor CO2 opslag te realiseren. Je kunt je geld en je tijd maar één keer gebruiken. Meer CO2 opslag betekent minder geld voor duurzame oplossingen.

Tot in de eeuwigheid zal de opslag in de gaten gehouden moeten worden. Nu weten we nog wat waar zit. Maar hoe is dat over 100 jaar?

Niemand wil boven op een vuilnisbelt wonen. Veel bewoners van Barendrecht zijn terecht tegenstander van opslag van CO2 onder hun huizen. En in heel Nederland wonen er mensen bovenop gasvelden die in beeld zijn voor CO2-opslag.

Het is zeer twijfelachtig of de kooldioxide (CO2) die straks permanent wordt uitgestoten door de twee nieuwe kolencentrales in de Eemshaven binnen dertig jaar in lege Groninger gasvelden verdwijnt. De grote gasvelden in de omgeving zijn in die periode nog niet leeg. En dat zal naar verwachting de komende 50 jaar ook niet gebeuren. CO2-opslag in kleine opslaggebieden kan financieel niet uit.

Met het ondergronds opslaan van CO2 wordt het CO2 probleem niet opgelost maar weggestopt. We zadelen toekomstige generaties op met ons afval.

Op dit moment is de kennis van langdurige ondergrondse opslag eenvoudigweg niet voldoende. Er zijn niet voldoende gegevens beschikbaar om het risiconiveau van ondergrondse CO2-opslag accuraat vast te stellen. CO2 projecten voor ondergrondse opslag zijn dus een experiment en niet, zoals het consequent wordt genoemd, een demonstratieproject. Een experiment hoort in een geschikte omgeving te worden uitgevoerd.