Aanvankelijk had ik het idee om in kort bestek terug te blikken op de gaswinning in met name het Groningen-veld in de afgelopen tien jaar na de aardbeving bij Huizinge op 16 augustus 2012. Regelmatig komt namelijk een morele vraag bij mij op. Ik ken geen enkele bedrijfstak die met instemming van de overheid jaarlijks 16.000 schades mag toebrengen aan huizen. De overheid vindt dit blijkbaar aanvaardbaar, maar ik vind het een moreel probleem. Dit speelt ook door in de roep om meer gas te winnen en daarna de Groningers maximaal financieel te compenseren.[1] Schade toebrengen mag blijkbaar, als het maar gecompenseerd wordt. Maar mag ik een autoruit inslaan, als ik eerst gezegd heb dat ik de schade zal vergoeden?
Klik hier voor het hele document in PDF vorm
Staatssecretaris Hans Vijlbrief van Mijnbouw (D66) houdt de mogelijkheid open om jaarlijks 25 miljard kubieke meter (m3) gas te winnen.[2] Is dat moreel verantwoord? Opvallend is dat Vijlbrief dit getal van 25 miljard m3 niet noemt, het alleen maar heeft over het openhouden van 11 winningslocaties en daarmee niet duidelijk maakt om hoeveel het gaat. Welke stilzwijgende ethische veronderstellingen liggen ten grondslag aan het op deze manier omgaan met feiten? Voor mij een goede reden om de feiten te noemen zoals ze zijn en enkele voorbeelden te geven van hoe het anders zou kunnen.
Belangrijke feiten over aardgas
Sinds de aardbeving bij Huizinge op 16 augustus 2012 is veel gebeurd:
- 925 aardbevingen, waarvan 164 zwaardere;
- 243 miljard kubieke meter (m3) gas werd gewonnen uit het Groningen-veld;
- minimaal 126.000 schademeldingen zijn toegekend;
- 2.500 woningen werden versterkt;
- de gezondheid van mensen nam af door de vele aardbevingen;
- de gasbaten uit het Groningen-veld waren 41 miljard euro, 11 miljoen euro per dag.
Sinds 1965
- waren de totale aardgasbaten 440 miljard euro;
- leverde het Groningen-veld zowel Shell als ExxonMobil 23 miljard euro op;
- waren de Groninger aardgaskosten 8,4 miljard euro, 2% van de totale aardgasbaten.
Winning aardgas is helft gebruik
In het jaar 2021 was de gaswinning uit zowel het Groningen-veld als de kleine velden op land en op zee 19 miljard m3. In een rapport van TNO van 28 juli 2022 staat een overzicht over de gaswinning uit kleine velden tot het jaar 2046. Hieruit wordt duidelijk dat de gaswinning uit kleine velden snel zal afnemen. Van de kleine velden kunnen we niet de oplossing voor de gasvraag verwachten. Het Nederlandse aardgasgebruik van 38 miljard m3 is het dubbele van deze aardgasproductie. Zo heeft Nederland zich dus afhankelijk gemaakt van het buitenland en de gevolgen daarvan ondervinden we nu.
Voorraad aardgas Nederland?
Er zit nog 526 miljard m3 gas van de oorspronkelijke 2.740 miljard m3 in het Groningen-veld.
Maar volgens een op 28 juli 2022 verschenen rapport van TNO was de gasvoorraad op 1 januari 2022 nog 4,8 miljard m3. Dat heeft te maken met de definitie van voorraad of reserve: de hoeveelheid gas die technisch, economisch en binnen de wettelijke vergunningen gewonnen mag worden. Over wat voorraad is, kan men dus van mening verschillen.
Wereldwijde voorraad aardgas en andere energiebronnen
Rusland levert nu minder aardgas. Dat is strijdig met de stilzwijgende aanname dat er altijd genoeg en goedkope fossiele energie zou zijn. Maar dat is geen houdbare aanname. Bij gelijkblijvend gebruik is de wereldwijde voorraad van zowel aardgas als olie over 50 jaar op. Deze voorraad gaat nog 31 jaar mee als het gebruik jaarlijks met 3% toeneemt. Ter vergelijking: aardgas zorgt nu voor 25% en olie voor 30% van het wereldwijde energiegebruik. Als het beleid niet verandert, maakt de toekomstige generatie het einde mee van het tijdperk van de winning van aardgas en olie. Ook uranium voor kerncentrales is beperkt. Indien de plannen voor de bouw van kerncentrales van 1980 zouden zijn uitgekomen, zou de voorraad uranium in het jaar 2030 op zijn.
Zon en wind zijn een reëel alternatief. We krijgen in Nederland van de zon gemiddeld per jaar 35 keer zoveel energie als we nodig hebben voor verwarming, industrie, auto’s en de opwekking van elektriciteit.
Beter omgaan met energie
Voor de korte termijn wordt daarom minder energiegebruik van belang. Voor wat allemaal mogelijk en ook snel uitvoerbaar is, verwijs ik naar recente publicaties van de stichting Urgenda en de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). Daarin staan tientallen oplossingen met veel ervaringscijfers, inzichten en aansprekende voorbeelden.
Een voorbeeld: het waterzijdig inregelen van de cv, zodat alle radiatoren voldoende warmte kunnen afgeven. Hoe dat in elkaar zit, weet ik sinds 1984. Toen las ik voorbeelden van een besparing van 60% gas. In een rapport uit 2007 werd uitgerekend dat goed inregelen van de cv van woningen, scholen en kantoren een besparing van 5 miljard m3 gas kan opleveren. Dat was 20% van het gebruik van gas uit het Groningen-veld. Maar deze maatregel is nauwelijks van de grond gekomen en daardoor is het gasgebruik nu hoger dan nodig was geweest. Kortom, hoogste tijd om hier wat aan te doen!
Een noodmaatregel om geen extra gas te hoeven winnen uit het Groningen-veld zou de winning van schaliegas kunnen zijn. In Midden- en Zuid-Nederland zit 200 tot 500 miljard m3 gas.[3] [4] Groningen bevat nu nog 526 miljard m3 gas.
Stikstofinjectie als schijnbeweging
Daarnaast lees ik regelmatig een pleidooi voor stikstofinjectie in het Groningen-veld om de ondergrondse druk zoveel mogelijk stabiel te houden. Dat zou helpen tegen aardbevingen en zo zou ook meer gas gewonnen kunnen worden.[5] [6] Maar deze injectie is niet realistisch, is mijn conclusie uit wat de NAM al in 2013 schreef in een uitgebreide studie.[7] Nu hoeft de NAM niet per se gelijk te hebben, maar het is opvallend dat degenen die voor deze injectie pleiten de argumenten van de NAM niet hebben weerlegd. Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) was het de afgelopen tien jaar niet altijd eens met de NAM, maar op dit punt wel. Het SodM schreef op 4 juli 2022 dat “niet is aangetoond dat de stikstofinjectie veilig kan.”[8] Ik hoop dat dit plan buiten de orde verklaard zal worden.
De geschiedenis van de gaswinning in het Groningen-veld vanaf de aardbeving bij Huizinge tot heden komt in deel 1 aan de orde. Daarbij beperk ik me tot de feiten.
De plannen om door te gaan met de gaswinning uit het Groningen-veld bespreek ik in deel 2. Daarbij ontkom ik niet aan een oordeel over de feiten.
[1] https://dvhn.nl/groningen/Energie-experts-Gronings-gas-echt-beste-optie-27865013.html, 12 augustus 2022.
[2] https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2022/06/20/groningenveld-in-oktober-op-de-waakvlam, 20 juni 2022; https://www.rijksoverheid.nl/documenten/kamerstukken/2022/06/20/besluitvorming-gaswinning-groningenveld, 20 juni 2022.
[3] https://www.rvo.nl/sites/default/files/2016/11/2016%20ce-delft-7c68-schaliegas-in-nederland.pdf, juni 2015.
[4] https://www.rivm.nl/schaliegas/schaliegas-en-winning, 3 februari 2015.
[5] http://houdgroningenovereind.nl/Kerngas.html, 4 maart 2022.
[6] https://www.overleggroepgroningen2punt0.com/, juli 2022.
[7] https://nam-onderzoeksrapporten.data-app.nl/reports/download/groningen/en/59c423ed-8ebc-4337-be7c-1d8134baa5bd
[8] https://www.sodm.nl/sectoren/gaswinning-groningen/injectie-in-het-groningen-gasveld, 4 juli 2022.
