Auteur: Herman Damveld

VVD-leider Marc Rutte pleitte tijdens een verkiezingsdebat op 28 februari voor de bouw van een kerncentrale aan de Eemshaven in Groningen.[1] [2] Dat de Eemshaven genoemd werd leek logisch, want deze plaats staat al jarenlang op de lijst.^[3] De Tweede Kamer heeft op 10 maart 2021 met 95 tegen 54 stemmen echter een SP-motie aangenomen om de Eemshaven van de lijst te schrappen; VVD, CDA en SGP waren tegen.^[4] Daarmee komt een eind aan een lange geschiedenis. Een overzicht.

Begin jaren tachtig hadden we de brede maatschappelijke discussie over kernenergie. Resultaat: de meerderheid van de bevolking wilde geen nieuwe kerncentrales. De regering zag dat anders en besloot in januari 1985 tot de start van de Planologische Kernbeslissing (PKB) Vestigingsplaatsen voor kerncentrales.^[5] Dat leverde ook in Groningen rumoerige inspraakbijeenkomsten op. In januari 1986 volgde het regeringsbesluit, de “PKB Vestigingsplaatsen voor kerncentrales deel d”.^{[6] [7]}

Hierin lezen we: “Gewaarborgd moet worden dat bovenbedoelde locaties ook later nog zoveel mogelijk voldoen aan de belangrijkste criteria van de selectie van de vestigingsplaatsen. (…) In het gebied van 0 tot 5 kilometer rond een (geplande) kerncentrale is het beleid gericht op het handhaven van gunstige lage bevolkingsdichtheden en op het vermijden van de vestiging van voorzieningen die tot aanwezigheid van grote aantallen moeilijk te verplaatsen mensen kunnen leiden. (…) In een gebied van 5 tot 20 kilometer rond een (geplande) kerncentrale is een ontwikkeling volgens de ruimtelijke doelstellingen voor dat gebied in beginsel toegestaan. Dit beleid wordt gevoerd door toetsing van streek-, structuur- en bestemmingsplannen voor het betreffende gebied” (PKB, deel d, pagina 8). Ook zijn explosiegevaarlijke inrichtingen binnen 3 kilometer verboden. Dit alles betekent dat toekomstige, “nu nog niet bekende ontwikkelingen met betrekking tot woningbouw, bevolking, recreatie, voorzieningen en/of industriële bedrijvigheid, enige praktische consequenties zullen ondervinden van het waarborgingsbeleid.” (PKB, deel d, p 64)

De precieze locatie is voor de kerncentrale aan de Eemshaven is ook bekend. Dat is volgens de genoemde nota “Vestigingsplaatsen voor kerncentrales”: “Het terrein is gelokaliseerd op het EGD-terrein tussen de gasgestookte eenheid en het schakelstation Robbenplaat.”^[8] Zie figuur 1. EGD was het vroegere noordelijke energiebedrijf voor Groningen en Drenthe. Op die plek staat overigens ook een gascentrale.

Op 13 maart 2009 verscheen het Derde Structuurschema Elektriciteitsvoorziening (SEV III) onder verantwoordelijkheid van de ministers Van der Hoeven (CDA) en Cramer (PvdA). In het SEV III  ging het ook om het “waarborgingsbeleid kernenergie”  waarin de 5 locaties zijn opgenomen voor een mogelijke kerncentrale: Moerdijk, Westelijke Noordoostpolderdijk, Maasvlakte, Eemshaven en Borssele. Volgens de regering kon alleen op de Maasvlakte een kerncentrale aangelegd en gebouwd worden “zonder risico’s voor significante gevolgen” voor de omgeving. Bij de andere locaties (Eemshaven, Westelijke Noordoostpolderdijk, Borssele en Moerdijk) waren kleine kansen op ongelukken met grote gevolgen.

Na inspraak kwam de regering in 2010 tot een beslissing. Vanwege de bovengenoemde zone van vijf kilometer, viel Moerdijk af omdat er te veel mensen woonden; de Westelijke Noordoostpolderdijk viel af omdat bij een ernstig ongeluk “de strategische drinkwatervoorraad in het IJsselmeer radioactief kan worden verontreinigd.” Bleven dus over: Eemshaven, Maasvlakte en Borssele.^[9]

Het waarborgingsbeleid kwam erop neer dat de regering wilde voorkomen dat vooral binnen een straal van vijf kilometer nieuwe fabrieken met veel werknemers of grote wooncomplexen (bijvoorbeeld seniorenflats) of recreatiegebieden werden aangelegd. En dit beleid is nog steeds van kracht. De regering hield de mogelijkheid van kernenergie aan de Eemshaven nog altijd open en daar wilde de op dat moment demissionaire minister-president Rutte (VVD) gebruik van maken. De Tweede Kamer zette op 10 maart 2021 echter na 36 jaar een streep door de plannen voor een kerncentrale aan de Eemshaven.

Figuur 1

Bron: https://inis.iaea.org/collection/NCLCollectionStore/_Public/18/076/18076239.pdf,  27 januari 1986.

[1] https://www.dvhn.nl/groningen/Mark-Rutte-VVD-wil-een-kerncentrale-in-Groningen-Past-bij-de-ambitie-om-een-energieprovincie-te-zijn-26603312.html, 28 februari 2021.

[2] https://www.rtvnoord.nl/nieuws/793560/Rutte-mogelijk-kerncentrale-in-Groningen, 28 februari 2021.

[3] https://zoek.officielebekendmakingen.nl/blg-55735.pdf, 10 augustus 2009.

[4] https://www.tweedekamer.nl/kamerstukken/detail?id=2021Z04155&did=2021D09078, 10 maart 2021.

[5]. Tweede Kamer, 18830, nrs 1-4.

[6]. Tweede Kamer, vergaderjaar 1985-1986, 18830, nrs. 46-47.

[7] http://www.iaea.org/inis/collection/NCLCollectionStore/_Public/18/076/18076239.pdf , 27 januari 1986.

[8] https://inis.iaea.org/collection/NCLCollectionStore/_Public/18/076/18076239.pdf,  27 januari 1986.

[9] http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2010/02/25/derde-structuurschema-elektriciteitsvoorziening-deel-4-planologische-kernbeslissing.html, 25 februari 2010.

Zowel Duitsland als Nederland hebben plannen om radioactief afval op te slaan in zoutkoepels. In Duitsland is er een lijst met mogelijke zoutkoepels waarover op dit moment inspraak is. Nederland beperkt zich voorlopig tot onderzoek.

Er wordt een nieuwe veiligheidsanalyse gemaakt over de opslag van kernafval in zoutkoepels om aan te tonen dat deze opslag veilig kan. Dat staat in een nieuw rapport van de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) over onder meer de zoutkoepels. De COVRA heeft als taak om radioactief afval eerst tijdelijk en dan definitief op te slaan.[1]

In de kerncentrale Borssele ontstaat bij de splijting van uranium naast warmte onder meer plutonium dat 250.000 jaar gevaarlijk blijft. EPZ, de exploitant van Borssele, heeft dit plutonium gedeeltelijk met een verlies van 40 miljoen euro verkocht. De rest valt onder een speciaal en kostbaar contract tot 2034 met de Franse opwerkingsfabriek Orano, zodat het plutonium niet in Nederland opgeslagen hoeft te worden. Zo is voorkomen dat  Nederland 5.600 kilo plutonium moet opslaan.

De Europese Commissie wil dat de lidstaten op zoek gaan naar definitieve opslagplaatsen voor kernafval.^[1] Om daaraan tegemoet te komen gaf de regering het Rathenau Instituut de opdracht een discussie te organiseren.^[2] Het Rathenau Instituut heeft daarover op 9 juli 2020 een rapport uitgebracht.

Op 3 februari 2020 heeft het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) een rapport uitgebracht over de gevolgen van de gaswinning in Groningen.[i] Het gaat dan vooral over de versterking van huizen en de veiligheid van de Groningers. Het advies van het SodM om de versterking te versnellen heeft aandacht gekregen in verschillende media. Maar er staat ook een aantal uitspraken in het rapport die de moeite van het vermelden waard zijn. Dat doen we in de vorm van citaten met waar nodig een korte toelichting.

Inleiding

Regelmatig lezen we dat kernenergie voordelen heeft. We noemen er een paar:

er zou geen broeikasgas CO₂ vrijkomen;

de veiligheid van kerncentrales is sterk verbeterd;

de opslag van kernafval kan veilig; 

de voorraden uranium en thorium zijn ruim voldoende;

een kerncentrale heeft weinig ruimte nodig.

Hieronder zullen we de verschillende onderwerpen bespreken.