Auteur: Herman Damveld

Bij de verbranding van de fossiele brandstoffen kolen, olie en aardgas ontstaat het broeikasgas CO₂ dat bijdraagt aan de klimaatverandering. In plaats van deze brandstoffen wordt daarom kernenergie genoemd om het klimaat te redden. Maar kernenergie is ook niet CO₂-vrij. Daar komt nog bij dat de voorraden kolen, olie en aardgas eindig zijn. Hetzelfde geldt voor uranium, de brandstof voor kerncentrales. Zon en wind zijn wel oneindig, maar niet altijd beschikbaar. Daarom is opslag van met zon of wind gemaakte energie nodig. Een mogelijkheid is de opslag in Noord-Nederlandse zoutkoepels. Die staan echter al jaren op de lijst voor opslag van kernafval. Daarom is het tijd voor een keuze: hetzij opslag van waterstof of perslucht, óf opslag van kernafval. Beide kan niet.

De Europese Unie is afhankelijk van landen als Rusland, niet alleen als het gaat om aardgas maar ook wat betreft kolen, uranium en olie. Dat vind ik al jaren oliedom. Het wordt tijd dat we olieslim worden.

Over het gebruik van radioactieve stoffen in ziekenhuizen

Komt er in Veendam een bedrijf waar radioactieve stoffen worden gemaakt die ziekenhuizen gebruiken voor onderzoek en behandeling?[i] [ii] Of besluit de regering in het voorjaar honderden miljoenen euro’s subsidie te geven voor een PALLAS-reactor in Petten, waar dergelijke stoffen ook gemaakt kunnen worden? En dat terwijl het bedrijf SHINE in Veendam geen subsidie nodig heeft en ook geen kernreactor?

Kernenergie, kernafval en energie, feiten en ethiek

Herman Damveld

Volgens het regeerakkoord zorgt het nieuwe kabinet “voor veilige, permanente opslag van kernafval.” Ook zet het “kabinet de benodigde stappen voor de bouw van twee nieuwe kerncentrales,” en reserveert daarvoor “5 miljard euro.”^[i] 

De regering geeft niet aan op welke manier gezorgd moet worden voor de opslag van kernafval. Hiervoor moet immers een veilige opslagperiode van een miljoen jaar gegarandeerd zijn.^{[ii] [iii]} In Nederland staat de opslag van kernafval in de Noord-Nederlandse zoutkoepels nog steeds op het programma. De ervaringen met buitenlandse zoutkoepels zijn echter negatief. Daarom is het aan de nieuwe regering om eerst aan te tonen dat opslag in Nederlandse zoutkoepels echt veilig is, voordat besloten kan worden tot de bouw van nieuwe kerncentrales.

Negatieve ervaringen Duitsland, Denemarken, USA

Bij de Duitse zoutkoepels in Asse en Morsleben lekken vaten met kernafval en kost het de belastingbetaler 5 miljard euro om de vaten in Asse weer op te graven en 2,4 miljard euro om de opslagmijn in Morsleben af te dichten.[iv] Op 28 september 2020 heeft de Duitse overheid na 40 jaar onderzoek (kosten 1,6 miljard euro) de zoutkoepel Gorleben ongeschikt verklaard.^{[v] [vi]} In Denemarken werden indertijd zes zoutkoepels onderzocht voor de opslag van kernafval. Ze bleken allemaal ongeschikt. Het Deense parlement bepaalde vervolgens in mei 1985 geen kerncentrales te zullen bouwen.^[vii] 

Ook de Verenigde Staten was aanvankelijk voor opslag in zout, blijkens plannen uit 1957.^[viii] Hoewel er in de staten Texas, Louisiana en Alabama verschillende zoutkoepels liggen, werden die buiten beschouwing gelaten en koos men voor zoutlagen. Proefboringen op verschillende plekken leverden ongunstige resultaten op.^[ix] Daarop werd besloten geen afval van kerncentrales in zout op te slaan. Wel mag in een zoutlaag bij Carlsbad in New Mexico,  WIPP (Waste Isolation Pilot Plant), een deel van het radioactieve afval van de kernwapenproductie opgeslagen worden.^[x] Het gaat hier om een militair project met de nodige geheimhouding.^{[xi] [xii]} 

De Nederlandse zoutkoepels

De regering wil al vanaf 1976 opslag van kernafval in de noordelijke zoutkoepels realiseren (Ternaard in Friesland; Pieterburen en Onstwed­de in de provincie Groningen; Schoonloo, Gassel­te-Drouwen, Hooghalen en Anloo in Drenthe).^{[xiii] [xiv] [xv]} Het is aan de regering om aan te tonen dat definitieve opslag in deze zoutkoepels echt veilig is.

Meer onderwerpen

Bij kernenergie zijn veel meer onderwerpen van belang. Enkele voorbeelden. Welke feiten zijn van belang als het om (kern)energie gaat en wie bepaalt of iets een feit is? Hoe verliep de ramp met de kerncentrale in Tsjernobyl in 1986? Kan zoiets ook hier gebeuren? Waarom is kernenergie niet CO₂-vrij?

In dit rapport van 375 bladzijden bespreek ik deze en vele andere thema’s rond (kern)energie.  Dit alles met een uitgebreide literatuurlijst om het voor een ieder mogelijk te maken om de juistheid van de door mij gebruikte gegevens na te gaan.

Voor het voorwoord en de samenvatting klik hier

Voor het hele document klik hier

[i] https://www.kabinetsformatie2021.nl/documenten/publicaties/2021/12/15/coalitieakkoord-omzien-naar-elkaar-vooruitkijken-naar-de-toekomst, 15 december 2021.

[ii] https://www.bmu.de/themen/atomenergie-strahlenschutz/endlagerprojekte/standortauswahlverfahren-endlager/das-standortauswahlgesetz, 25 augustus 2020.

[iii] https://www.bfe.admin.ch/bfe/de/home/versorgung/kernenergie/radioaktive-abfaelle.html, 10 november 2020.

[iv] https://www.bmu.de/fileadmin/Daten_BMU/Download_PDF/Nukleare_Sicherheit/abfallentsorgung_kosten_finanzierung_bf.pdf, 12 augustus 2015.

[v] https://www.wiwo.de/politik/deutschland/aus-fuer-gorleben-endlager-suche-ohne-ende/26225632.html, 28 september 2020.

[vi] https://www.bge.de/de/endlagersuche/bergwerk-gorleben/

[vii] Atomwirtschaft, juni 1986, p 310.

[viii] http://www.wipp.energy.gov/fctshts/Chronology.pdf, 5 februari 2007.

[ix] Voor een gedetailleerde bespreking van de geschiedenis van de plannen voor opslag van kernafval in de Verenigde Staten verwijzen we naar: 1. Ronnie Lipschutz, “Radioactive Waste: Politics, Technology and Risk”, Cambrigde USA, 1980; 2. Roger E. Kasperson, “Social Issues in Radioactive Waste Manage­ment: The National Experience”, in: Roger E. Kasperson (ed), Equity Issues in Radioactive Waste Management, Oelgeschla­ger,Gunn & Hain Publis­hers, Cambrid­ge, Massachusetts, 1983, hoofdstuk 2.

[x] Luther. J. Carter, Waste Management; Current Controversies  over the Waste Isolation Pilot Plant; in: Environment, Vol. 31, no. 7, september 1989, p 5, 40 en 41.

[xi] http://www.cardnm.org/nonkarstfrm_a.html.  

[xii] _{https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0306312720986609, 1 juni 2021.}  

[xiii] https://www.covra.nl/nl/downloads/cora/, rapport CORA (Commissie Opberging Radioactief Afval, 1995-2001).

[xiv] http://www.kernenergieinnederland.nl/files/19760618-brief.pdf, 18 Juni 1976. 

[xv] https://radioactiefafval.nl/kernafval-in-zout/, 7- Jaren tachtig: Commissie Opberging te Land (OPLA), Onderzoek naar de geo­logi­sche opberging van radioactief afval in Nederland. Eind­rap­port Aanvullend onderzoek van Fase 1 (1A), (1993).

Vanaf september komt er een “open gedachtewisseling” over waarden bij het gebruik van kernenergie, georganiseerd door de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli). Maar wat zijn waarden? Is het normaal om kernafval te maken dat een miljoen jaar na nu gevaarlijk blijft of is dit een uiting van onverantwoordelijk gedrag? Daarover gaat dit artikel. De Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) stelt in een rapport dat op 21 mei 2021 verschenen is, dat kernenergie volop in de belangstelling staat en wil van een gepolariseerd debat tot een open gedachtewisseling komen. Daarbij zijn zowel feiten als waarden van belang. De Raad noemt “vaak achterliggende, publieke waarden” zoals de vraag naar de opslag van kernafval, het risico op een kernongeval en de verbondenheid met de proliferatie van kernwapens. In dit artikel zal ik ingaan op de achterliggende waarden die in mijn visie centraal staan. Dit noem ik de kernwaarden. Eerst geef ik uitleg over het begrip waarden in relatie tot normen. Daarna bespreek ik een aantal waarden die in de huidige samenleving van belang zijn, bijvoorbeeld in relatie tot het energiegebruik en de opslag van kernafval. Dat werk ik vervolgens uit in een uiteenzetting van de risicomaatschappij, waarbij ik ook gebruik maak van oudere analyses over de uitputting van de planeet.

De laatste tijd gaan er af en toe stemmen op om nieuwe kerncentrales te bouwen. Maar wat er met het kernafval zou moeten gebeuren, daarover spreekt men niet. De Nederlandse regering heeft het er ook liever niet over, te meer daar opslagplannen in de jaren zeventig en tachtig veel rumoer veroorzaakten. De Europese Unie eist echter sinds 2011 dat de lidstaten een plan  maken voor de eindberging van radioactief afval.

Het Rathenau Instituut heeft in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat

een rapport in de maak over de geschiedenis van de plannen voor opslag van kernafval in met name zoutkoepels. Dat moet hét standaardrapport over kernafval worden en de basis zijn voor de besluitvorming door de regering. Het rapport geeft echter een vertekend beeld van wat er in het Noorden gebeurd is.