De regering wil de bevolking betrekken bij de plannen voor de berging van radioactief afval. Daardoor komen de zoutkoepels onder Noord-Nederland of de kleilagen die onder heel Nederland liggen weer in beeld, eventueel voor radioactief afval uit andere EU-landen. Dat is een goede reden om, toegespitst op de kerncentrale Borssele, belangrijke gegevens over deze berging in het kort uiteen te zetten.
Basiskennis Berging radioactief afval in de ondergrond
1. Aanleiding: Europese wet maakt opberging buitenlands radioactief afval mogelijk
De Europese Raad van ministers heeft op 19 juli 2011 een richtlijn over berging van radioactief afval vastgesteld die kracht van wet heeft en is goedgekeurd door het Europees Parlement. Artikel 4.4 van deze richtlijn maakt het mogelijk dat radioactief afval van andere EU-landen in Nederland wordt opgeborgen. De lidstaten, waaronder Nederland, moeten de richtlijn voor 23 augustus 2013 in hun wetgeving hebben opgenomen.
Het ministerie van Economisch Zaken dat daar via een wetsontwerp dd. 14 december 2012 een begin mee gemaakt heeft, stelt: “Burgers, bedrijven en overheden zullen worden betrokken bij de vormgeving van het beleid voor het beheer van verbruikte splijtstoffen en radioactief afval.” Hoe dit zal gebeuren is onduidelijk. Wij pleiten ervoor dat de regering het advies overneemt dat we eerder hebben gepubliceerd (PDF).
Duidelijk is wel dat de zoutkoepels onder Noord-Nederland of de kleilagen die onder heel Nederland liggen weer in beeld komen, eventueel voor radioactief afval uit andere EU-landen. Dat is een goede reden om, toegespitst op de kerncentrale Borssele, belangrijke gegevens over deze berging in het kort uiteen te zetten.
2. Bronnen radioactief afval
Kerncentrales draaien op uranium. Dit uranium wordt gewonnen uit erts en ondergaat daarna verschillende bewerkingen voordat het geschikt is voor toepassing in een kerncentrale. Bij elk van deze stappen ontstaat radioactief afval.
Bij de kerncentrale zelf hebben we te maken met bedrijfsafval (filters, besmette kleding e.d.), dat behoort tot de categorieën laag en middelradioactief afval. De kerncentrale moet na het verstrijken van de levensduur afgebroken (ontmanteld) worden. Ook dat geeft radioactief afval.
De brandstofelementen vormen veruit de belangrijkste bron van radioactiviteit. Ze blijven een jaar of vier in de kerncentrale. Na gebruik komen ze in een opslagbassin in de kerncentrale. Nadat ze voldoende zijn afgekoeld gaan de gebruikte brandstofelementen van de kerncentrale Borssele naar de opwerkingsfabriek in La Hague in Frankrijk (bij de gesloten kerncentrale Dodewaard ging het om Sellafield in Engeland). Dit is in feite een chemische fabriek, waar het in de kerncentrale ontstane plutonium en het niet gebruikte uranium uit de brandstofelementen wordt gehaald. De restproducten van de opwerking heten radioactief afval. Een deel daarvan is het hoogradioactieve, warmte afgevende en giftige kernsplijtingsafval. Alle stoffen die vrijkomen bij de opwerking – inclusief plutonium en uranium – zijn eigendom van de kerncentrales.
Volgens het ministerie van Economische Zaken is tot 2006 zo’n 88 ton teruggewonnen uranium van Borssele in Rusland verwerkt tot nieuwe kernbrandstof. Daarvan is 22 ton weer in Borssele geladen en de rest in andere – niet met name genoemde – kerncentrales. Over latere jaren zijn geen gegevens bekend.
Tot nu toe kwam bij de opwerking 2800 kilo plutonium vrij. Daarvan is volgens de regering 2500 kilo verwerkt in brandstof voor andere kerncentrales, terwijl de overige 300 kilo, hoewel nog niet geschonken of verkocht – op dezelfde manier verwerkt zal worden. Het is niet bekend om welke kerncentrales het gaat.
Een nieuw contract van 20 april 2012 voor Borssele zet de bestaande praktijk voor radioactief afval, uranium en plutonium voort. Het radioactieve afval komt naar Nederland terug.
Naast het afval van kerncentrales hebben we te maken met radioactief afval van de reactoren in Petten en Delft, laboratoria, onderzoeksinstellingen, industrie en ziekenhuizen.
3. 1000 kubieke meter radioactief afval per jaar
Jaarlijks wordt in Nederland ongeveer 1000 kubieke meter (m3) radioactief afval geproduceerd. De Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA) bij Vlissingen is verantwoordelijk voor de opslag van alle soorten radioactief afval in Nederland. Bij de COVRA stonden eind derde kwartaal 2012 38.237 vaten laag en middelradioactief afval, 2284 containers met verarmd uranium en 374 vaten met hoogradioactief afval opgeslagen.
Het bedrijfsafval van de kerncentrale Borssele bestaat jaarlijks uit 32-33 m3. Jaarlijks ontstaat er volgens de regering bij Borssele gemiddeld een hoeveelheid van ca. 4 m3 aan bestraalde splijtstofelementen. Na opwerking ontstaat hieruit ca. 3 m3 hoogradioactief kernsplijtingsafval en naar schatting 11 m3 overig radioactief afval.
De COVRA heeft uitgerekend met hoeveel radioactief afval Nederland maximaal te maken krijgt tot het eind van deze eeuw. Daaruit blijkt dat het afval uit kerncentrales ruim 90% uitmaakt van de totale radioactiviteit die geproduceerd wordt en opgeborgen moet worden.
4. Deel radioactief afval ontstaat in buitenland
In het buitenland ontstaat radioactief afval vanwege de kerncentrale Borssele. Dit geldt speciaal voor radioactief afval afkomstig van de uraniumwinning: het gaat om ongeveer 11.000 ton ertsafval per jaar. Het uranium van Borssele komt uit Kazachstan , een land dat zorgt voor 34% van de wereldwijde productie van uranium . Nederland importeert ongeveer evenveel kernstroom als in Borssele wordt geproduceerd en het afval daarvan blijft ook in het buitenland.
5. Ervaring opberging in zoutkoepels
In 1976 kwam de Nederlandse regering met het plan om radioactief afval op te slaan in de noordelijke zoutkoepels. De regering dacht dat de berging rond het jaar 2000 zou kunnen beginnen. Maar door het massale protest zijn de plannen tot nu toe niet doorgegaan. Volgens J. Hamstra, destijds de belangrijkste regeringsadviseur, was de berging in de zoutkoepel in het Duitse Asse een belangrijk argument om ook in Nederland zoutkoepels te onderzoeken. De ervaring met berging van radioactief afval in Asse, maar ook in de zoutkoepel te Morsleben, is slecht, omdat er water in de opbergmijn lekt dat de vaten aan heeft getast. De Duitse overheid gaat 126.000 vaten radioactief afval opgraven uit de zoutkoepel te Asse in de deelstaat Nedersaksen. Achteraf gezien zat de Nederlandse regering er dus behoorlijk naast.
In de Verenigde Staten zal geen radioactief afval van kerncentrales in zoutkoepels worden opgeborgen, maar wel is er een eindberging in een zoutlaag, die andere kenmerken heeft dan een zoutkoepel. In een mijn bij Carlsbad in New Mexico gaat het om een deel van het radioactieve afval van de productie van kernwapens; afval van kerncentrales is uitgesloten. De zoutmijn heeft de naam WIPP (Waste Pilot Isolation Plant) gekregen. De berging zou aanvankelijk beginnen in 1988, maar vanwege twijfels aan de veiligheid en omdat er water in de mijn lekte, werd het maart 1999. Op 5 januari 2013 was er 85.249 kubieke meter afval opgeslagen van de maximaal toegestane hoeveelheid van 175.600 kubieke meter.
6. Opbergplaatsen in zout en klei
De regering heeft in de jaren ’80 en ’90 twee commissies ingesteld die rapporten over berging van radioactief afval – aanvankelijk alleen in zoutkoepels, maar later ook in kleilagen – hebben gemaakt. Daaruit blijkt dat acht zoutkoepels in aanmerking kunnen komen voor opberging van radioactief afval: Ternaard in Friesland, Zuidwending, Pieterburen, Onstwedde en Winschoten in de provincie Groningen, Schoonlo en Gasselte-Drouwen in Drenthe, gevolgd door de minder zekere zoutkoepels Hooghalen en Anloo in Drenthe.
Uit een onderzoek in opdracht van Greenpeace komt naar voren dat er vier gebieden zouden zijn waar de zogeheten Klei van Boom aan de randvoorwaarden voor dikte en diepte voldoet: Noord-Brabant en westelijk Gelderland, centraal Gelderland, het zuidwesten van Friesland, delen van de Noordoostpolder en het IJsselmeer en de regio Enkhuizen, het noorden van Friesland en Groningen en aangrenzende delen van de Waddenzee. Greenpeace heeft 108 gemeenten in deze vier gebieden opgeroepen zich uit te spreken tegen de opberging. Dat hebben 81 gemeenten gedaan, terwijl er in de overige 27 veel vragen zijn gesteld door de bevolking.
7. Eén miljoen jaar zorgen voor radioactief afval
Onder meer Zwitserland en Duitsland stellen als eis dat de veiligheid van een eindberging over een periode van een miljoen jaar moet worden aangetoond. Het risico van het afval wordt bepaald door wat ermee gebeurt. Zo zijn naast de totale radioactiviteit ook het totale volume en de bewegelijkheid van het radioactieve afval bepalend voor het risico. Immers, kleine volumes zijn immers veel eenvoudiger te beheren dan grote en weinig beweeglijke verbindingen of materialen zijn gemakkelijker te isoleren dan mobiele. Toch benadrukken voorstanders van kernenergie soms dat het maar om kleine hoeveelheden radioactief afval gaat. Maar bij het ongeluk in Tsjernobyl in 1986 kwam slechts 50 kilo van de radioactieve stoffen cesium, strontium en plutonium vrij. Toch betekent die vijftig kilo dat er omvangrijke gebieden 300 jaar onbewoonbaar zijn. Een kleine hoeveelheid radioactief afval kan dus grote gevolgen hebben en is geen argument om te doen of het risico van radioactief afval meevalt.
8. Onbetrouwbare rekenmodellen
De veiligheid van de berging valt niet te bewijzen. Er worden rekenmodellen gebruikt om de veiligheid op lange termijn uit te rekenen. Deze rekenmodellen geven voor de eerste 10.000 jaar redelijk betrouwbare resultaten, maar daarna niet meer. De uitkomsten hangen af van het gebruikte model en van de persoonlijke inzichten van de makers van het model, terwijl fundamentele kennis veelal ontbreekt.
9. Bewaren van kennis
Toekomstige generaties kunnen te maken krijgen met de gevaren van definitieve berging van radioactief afval in de diepe ondergrond. Het is onze verantwoordelijkheid om ook in de toekomst mensen van de bergingsplaatsen weg te houden. Men moet voorkomen dat kennis wordt vergeten of vernietigd. Men moet toekomstige generaties waarschuwen, maar hoe dat moet is onbekend.
10. Verkorting gevaarperiode radioactief afval een illusie
Al vanaf de jaren ’70 doen voorstanders van kernenergie het voorkomen of de techniek van verkorting van de gevaarperiode (of ook wel levensduurverkorting genoemd) van radioactief afval al bestaat of binnenkort verkrijgbaar zal zijn. Maar niets is minder waar. En als deze technologie ooit toepasbaar wordt, gaat die niet op voor het radioactief afval van de kerncentrale Borssele, dus voor het probleem dat er nu al is.
11. Nergens eindberging voor warmte-producerend hoogradioactief afval in bedrijf
De kerncentrale Borssele kwam, bijna veertig jaar geleden, op 25 oktober 1973 , in bedrijf zonder dat er een eindoplossing was voor het radioactieve afval. Maar dat geldt voor alle kerncentrales. Nergens ter wereld is een ondergrondse bergingsplaats voor warmte-producerend hoogradioactief afval in bedrijf.
Tabel 1:
Vroegste tijdstip eindberging warmte-producerend hoogradioactief afval
| Land | Verwachting in 1989 | Verwachting in 1996 | Verwachting in 2013 |
|---|---|---|---|
| Nederland | 2000 | ? | 2130 |
| België | 2030 | 2035 | 2070/80 |
| Duitsland | 2005/10 | 2010 | 2035 |
| Groot-Brittannië | ? | 2030 | 2075 |
| Zweden | 2020 | 2020 | 2023/25 |
| Finland | 2020 | 2020 | 2020/25 |
| Frankrijk | 2010 | 2020 | 2025 |
| Zwitserland | 2025 | 2020 | 2040 |
| Canada | 2015/25 | 2025 | 2035 |
| U.S.A. | 2010 | 2013 | 2048 |
12. Nederlands onderzoek via OPERA
In juli 2011 begon het Onderzoeksprogramma eindberging radioactief afval (OPERA), een vijfjarig programma dat zal onderzoeken hoe veilige, lange-termijnopberging van radioactief afval in Nederland mogelijk is. Daarbij wordt ook “gekeken naar lokatiekeuze-processen” als onderdeel van een studie naar maatschappelijke aspecten rondom eindberging, maar de lokatiekeuze is nadrukkelijk niet aan de orde .
Het onderzoek wordt gecoördineerd door de COVRA en draagt bij aan het tot stand komen van een nationaal programma over de vraag: wat doen we nu en wat gaan we in de toekomst doen met ons radioactief afval. Dit om te voldoen aan de richtlijn van de Europese Unie.
Download Basiskennis Berging radioactief afval in de ondergrond
Download het volledige rapport “Basiskennis Berging radioactief afval in de ondergrond” in clusief alle bronvermeldingen: Basiskennis Berging radioactief afval in de ondergrond – Herman Damveld (PDF).
hoe zit het met het ondergronds opgeslagen afval onder borsselle? En de grond er omheen en het stadje zelf.
De grond daar is nu al resonatief radio actief. Ik las dat ze de grond van de ex dodewaard centrale willen vrijgeven voor gebruik als wat dan ook….
En vertourw de nucleare industrie of altijd corrupte overheid(wereld wijd phenomeen) er op om dit juist af te handellen.
We kunnen het beste zuid beveland tond de dumpplatts/reacto van borselle ontruimen. Te beginnen met het dorp. En het water nadat het de reactors gesloten systeem heeft gekoeld puur laten verdampen. En een shild maken over de kustlijn (van spinel of mijn favoriet een mix van beton and lood met lagen pure lood) om de schade te beperken. En het beste de omgeveving van onder de grond in dammen als een koepel op zijn kop. Schade die ie zeker de reacretieve economie van bijv hoek van holland of de mossel industrie aan onder anderre recht tegen over de reactor op het buur eiland zeeuws vlaanderen. Daarna moeten we als EU een soortgelijk prkect started in een land waar Uranium al in de grond zit zweden of mijn favoriet maar een niet lid land Australie of Kazachstan aangezien de kern proeven door de soviet unie ook niet ondaan kunnen worden. Daar een permenent park maken in een lege uranium mijn waarvan de grond er omheen naartuurlijk nogsteeds resonatief radioactief is. En al het afval van de wereln in een of enkle parken opslaan zonder enig risico voor de huidige toekomstige omgeving en liefst ook voor het verleden ( koolstofdateering van oude grond en fossielen die door de door mens verspreide straling onmogenlijk kan worden gemaakt.
En ik vertourw de nucleare industrie of altijd corrupte overheid(wereld wijd phenomeen) er NIET op om dit juist af te handellen.
Trouwens denk ik dat het het beste is een burger bond te started om deze verantwoordenlijk heden te dragen. het wel specialistisch aanpakken met hulp van de nodige bedrijven en de overheden… niet mee samen werken maar op de hoogte stellen van de projecten de veilig heid en benodigheden zoals grond. Maar mensen die er ook lokaal mee te maken hebben zijn nodig.
Mensen die er wel echt om geven aangezien de regeringen van de wereld nooit de burgers veiligheid op de eerste plaats zetten.met het liefste leden die ervaring hebben met het misdadig dumpen van afval.. zoals vele malen in de geschiedenis van the VS and Soviet unie/Rusland en het liefst hulp vanuit de hele EU en later meer zoals vrijwillgers die al hebben geleden of lijden onder de overheden hun belied. Bijvoorbeeld vele dode en zieke / risico lopende mensen langs stranden van het verenigd koningrijk and Normandie frankrijd waar ze aan het eind van de Europesche opwekking en verfijnen van afval restanten in de zee dumpen via pijpleidingen die direct vanaf de afval verwerking centrales over het strand de zee in lijden. Niet te beginnen over het radioactief afval in vaten in de atlantische oceaan voor de kust van frankrijk/Verenigd koningrijk dat langzaam vrijkomt en zich verspreid door de zee over de belgische en franse stranden als eerst en later heel west europa en meer wat ook in de vis terecht zal komen maaar de vis industrie naartuurlijk niet toe zal willen geven vooral de franse.
Als je trouwens wilt wten wat het internationaal attom agentschap hier over te zeggen heeft: het afval is van ”geen zorg” want de mate waarin het verspreid is zeer ruim of tewel verdunnen is hun ”oplossining” Terwijl je maar 1 radioactief deelte in bijvoorbeeld vis nodig hebt om risico op kanker te lopen.Verspreiding is precies wat je niet wilt zoals ik in het idee van wereld parken in oude Uranium mijnen al duidenlijk heb gemaakt.