De regering stopte in 2011 met de plannen voor afvang en opslag van CO2 in bijna lege gasvelden in Drenthe en Groningen. De regering zette daarvoor een streep door de opslag in Barendrecht. Maar CCS (Carbon Capture and Storage) is daarmee niet van de baan. De regering ziet namelijk kansen om de afvang en opslag “grootschalig toe te passen”, lezen we in het Energierapport 2016 dat op 18 januari jl. verschenen is. De Sociaal Economische Raad (SER) Noord-Nederland pleitte op 21 maart 2016 voor een proef met de opslag van CO2. De regering had in juni 2010 drie plaatsen uitgekozen voor opslag van CO2: Boerakker en Sebaldeburen in de provincie Groningen en Eleveld in Drenthe. Een nieuwe discussie in onder meer deze plaatsen staat weer op de agenda.
Wij laten hier zien dat door CO2-opslag het rendement van de centrales flink naar beneden gaat en de elektriciteit de helft duurder wordt. Daarnaast tonen we aan dat lege kleine velden in Noord-Nederland geen oplossing bieden voor de lange termijn. Deze velden zitten vol door de uitstoot van 3,5 kolencentrales zoals RWE die nu in bedrijf heeft bij de Eemshaven. Daarbij gaan we uit van de geplande levensduur van 30 jaar van een kolencentrale.
CO2-opslag: rendement naar beneden en duurdere stroom
Het Internationale Energie Agentschap (IEA) geeft in de World Energy Outlook 2014 van 12 november 2014 aan wat het probleem is. Om klimaatverandering te voorkomen mag er vanaf nu niet meer dan 1000 miljard ton CO2 de lucht in komen. Die hoeveelheid is bij het huidige beleid in 2040 bereikt. Een manier om minder CO2 in de lucht te laten komen is de opvang en opslag van dit gas.
Het IEA geeft aan dat de afvang kostbaar is. Bij een nieuwe kolencentrale betekent het een toename van de investeringen met 45% en als het alsnog wordt toegepast bij een bestaande kolencentrale gaat het om 75%. Voor de afvang en opslag is energie nodig: de efficiency van de kolencentrale daalt met 15- 20%. De elektriciteit wordt dan zo’n 40-75% duurder.
Drie plaatsen voor CO2-opslag
De regering koos in juni 2010 drie plaatsen uit voor opslag van CO2: Boerakker en Sebaldeburen in de provincie Groningen en Eleveld in Drenthe. De regering vond draagvlak onder de bevolking belangrijk en zou daarom voor “informatievoorziening op maat” zorgen, want “de wensen en zorgen van omwonenden nemen we serieus”, schreef de regering. De regering wilde haast maken om in aanmerking te komen voor minimaal 180 miljoen Europese subsidie.
Regering gaf opslagplannen voorlopig op
Op 4 november 2010 besloot de regering te stoppen met ondergrondse opslag in Barendrecht omdat er geen draagvlak is. Daarop kwam het Noorden in beeld. Minister Verhagen (Economische Zaken, Landbouw en Innovatie) deelde in november 2011 mee dat de opslag door moet gaan en dat er een dialoog met betrokkenen komt in het Noorden over nut noodzaak van CO2-opslag. Na een bezoek aan het Noorden stelde Verhagen in een brief van 14 februari 2011 aan de Tweede Kamer: “Ik wil geen maatregelen treffen die onnodig onrust veroorzaken bij bewoners als er reële alternatieven aanwezig zijn.” Hij noemde opslag onder de Noordzee. Daarmee leek opslag in Noord-Nederland, maar dat is in werkelijkheid niet zo. De regering ziet namelijk kansen om de afvang en opslag “grootschalig toe te passen”, lezen we in het Energierapport 2016 dat op 18 januari jl. verschenen is.
Van Eemshaven via nieuwe pijpleiding
Het CO2 dat opgeslagen had moeten worden, komt uit de centrales in aanbouw in de Eemshaven. RWE bouwde al aan de poederkoolcentrale, Nuon bouwde een gascentrale. Er zijn geen concrete plannen om CO2 af te vangen, maar stel dat het lukt.
De volgende stap is het vervoer van de Eemshaven naar het lege gasveld. Er moeten in ieder geval één en misschien twee nieuwe pijpleidingen aangelegd worden. Of die centrales hun CO2 in de lucht mogen lozen nu de opslag niet doorgaat, is onduidelijk.
Beperkte opslag mogelijk
In de gasvelden in Noord-Nederland kan 850 miljoen ton CO2. Deze velden zitten vol door de uitstoot van 3,5 kolencentrales zoals RWE die nu in bedrijf heeft bij de Eemshaven. Daarbij gaan we uit van de geplande levensduur van 30 jaar van een kolencentrale.
We kunnen de opslagcapaciteit van de Noord-Nederlandse kleine gasvelden ook vergelijken met de jaarlijkse uitstoot van CO2 in Nederland. Die capaciteit komt overeen met 5 keer de jaarlijkse uitstoot. Kortom, opslag van CO2 is geen oplossing voor de lange termijn.
Voorwaarden discussie
Opslag van CO2 wordt gezien als een overbrugging naar een volledig duurzame energievoorziening. Maar hoe lang is die brug? Is het een uitschuifbare brug? De ervaring leert dat die brug al dertig jaar steeds verder uit wordt geschoven. Als het komt tot opslag van CO2 moet daarom van tevoren vaststaan om hoeveel het gaat én moet de opslag in het teken staan van een snelle daling van het gebruik van fossiele brandstoffen. Een andere belangrijke voorwaarde is de financiële gelijkwaardigheid van de deelnemende partijen. Overheden zijn tot nu toe op geen enkele manier ingegaan op deze voorwaarden voor een zinvolle discussie. Dat heeft de weerstand tegen de opslagplannen vergroot.
Lees het gehele rapport over de voor en nadelen van CO2-opslag via deze link (PDF)
Credit afbeelding SPBer/ wikipedia creative commons
Er zijn een aantal aspecten, die belangrijk zijn voor CCS, maar die hier niet aan de orde zijn gekomen. Ten eerste heb je te maken met verschil in moleculair gewicht tussen CH4 (aardgas = 16) en CO2 (kooldioxyde = 48). Dus CO2 is 3 keer zwaarder dan CH4. Dit heeft impact op de formatiesterkte van het reservoir, waar je CO2 in opslaat en de maximale druk die kan worden toegepast. Dit heeft dus direct extra impact op de maximale opslag capaciteit.
Daarnaast heeft CO2 een sterk corroderende werking, zeker in aanwezigheid van water. Dit heeft impact op de investering voor de pijpleidingen en installaties die van het verzamelpunt naar het injectiepunt gebruikt worden.
Naast injectie van CO2 wordt waarschijnlijk ook N2 (stikstof) geïnjecteerd dat wordt afgevangen uit de schoorstenen van de centrales.
De putten, die geboord moeten worden, hebben afwerkingen die niet bestand zijn tegen de hoge injectiedrukken. De cementatie van deze afwerking bieden onvoldoende weerstand om lekkage te voorkomen. Zeker omdat het CO2 voor eeuwen in het reservoir blijft opgeslagen. De lekkage kan ook drinkwater en of grondwater lagen aantasten, waardoor drinkwater en of grondwater verzuurd kan raken.
Het is beter om CO2 weer om te zetten in CH4. Dit kan door surplus zonne energie te gebruiken voor de omzetting. Je kunt dan gewoon ter plaatse van het injectie punt de CO2 uit de lucht halen, omzetten in CH4 en weer herinjecteren. Een keuze qua reservoir moet dan wel gemaakt worden. De CH4 kan niet geïnjecteerd worden in aardbeving gevoelige reservoirs. Dus Eleveld, Boerakker en Sebaldeburen gaan afvallen. Je moet CH4 dan injecteren in rotsformaties (Zechstein formaties), die geen aardbevingen veroorzaken. CO2 kan ook niet geïnjecteerd worden in de hiervoor genoemde formaties om dezelfde reden. CO2 injectie zal zeker weer leiden tot seismische activiteiten.
Al met al betwijfel ik ten zeerste of de investeringen leiden tot maar 40-75% verhoging van de energie prijzen. Dit zal meer in de orde van grootte liggen van 100-200%.