Het Ontwerp-Instemmingsbesluit van minister Kamp (14 maart 2014) over het gaswinningsplan van de NAM kan niet het stempel dragen van zorgvuldig risicobeleid over de Groningse aardbevingsproblemen. Het Ontwerpbesluit steunt mede op een onevenwichtig rapport van de Radboud Universiteit Nijmegen (Bestuurskunde). Daarin worden ruwe risicoberekeningen en twijfelachtige risiconormen benut voor de conclusie dat de aardbevingsrisico’s aanvaardbaar zijn. Dit schrijven emeritus-hoogleraar omgevingspsychologie Charles Vlek van de Rijksuniversiteit Groningen en directeur Ir. Robert Geerts van Adviesbureau voor Industriële Veiligheid AVIV te Enschede in een kritische beschouwing voor het tijdschrift ‘Ruimtelijke Veiligheid en Risicobeleid’ (mei 2014).
De auteurs geven eerst een samenvatting van de risicoanalyse van het Staatstoezicht op de Mijnen, het standpunt van de NAM, het kabinetsbesluit van 17 jan. 2014 en de zienswijze van de Provincie Groningen. Hoofdpunten hieruit zijn:
- (a) dat het aantal en de ernst van de aardbevingen vanaf 2000 versneld toenemen,
- (b) dat volgens het nieuwe winningsplan van de NAM slechts weinig minder aardgas uit de Groningse bodem zou worden gehaald en
- (c) dat een sterke vermindering van de gaswinning de aardbevingsproblemen na ruim een jaar zou doen afnemen.
Centraal in het betoog van Vlek en Geerts staat het adviesrapport van de Radboud Universiteit (RU) getiteld: “Redelijk en begrijpelijk Groninger aardbevingsbeleid” (dec. 2013). De RU-onderzoekers adviseerden de minister onder meer: dat het aardbevingsrisico vergelijkenderwijs aanvaardbaar is, dat de gaswinning daarom niet beperkt hoeft te worden en dat schadevergoeding en risicocompensatie wenselijk zijn. De RU-onderzoekers adviseren tot nader onderzoek en nieuw risicobeleid, ook om de grote onzekerheden rondom de aardbevingsrisico’s te verminderen. Het RU-advies laakt de meningsverschillen tussen onzekere experts (van KNMI, TNO en de NAM). Een beslissing om de gaswinning ‘uit voorzorg’ sterk te verminderen wordt maatschappelijk te kostbaar genoemd.
In hun analyse stellen Vlek en Geerts dat het RU-advies is gebaseerd op slechts ruwe risicoberekeningen en twijfelachtige risicovergelijkingen. In het Nijmeegse advies worden individueel-risiconormen zowel gerelativeerd (‘problematisch’) als benut (‘tentatief’). Het toepasselijke groepsrisico (kans op 10 of meer doden ineens) wordt als onredelijk ter discussie gesteld, terwijl andere risicodimensies dan overlijdenskans (b.v. onzekerheid, angst, machteloosheid) nauwelijks meewegen in de beoordeling van aanvaardbaarheid. Zij beschouwen het RU-advies als een ‘vlucht voorwaarts’ t.o.v. het gangbare externe-veiligheidsbeleid, dat normaliter valt onder de verantwoordelijkheid van de staatssecretaris voor Infrastructuur en Milieu.
Vlek en Geerts pleiten voor een meer doordacht en evenwichtig aardbevingsbeleid. Risico zou niet zozeer moeten worden opgevat als ‘kans x effect’, maar veeleer als veranderlijke (on)balans tussen een externe dreiging en de beheersbaarheid daarvan. Beleidsmakers en adviseurs zouden zeer terughoudend moeten zijn in het maken van kwantitatieve risicovergelijkingen (b.v. “verkeersdeelname – met jaarlijks meer doden – lijkt gevaarlijker dan het wonen in een gaswingebied”). Verder wijzen zij op het belang van een pluriforme, meer-partijdige beoordeling en beheersing van externe veiligheidsrisico’s. Ook pleiten ze ervoor om maatschappelijk-realistisch te redeneren over de aanvaardbaarheid van aardbevingsrisico’s. Bestaande grenswaarden voor overlijdenskansen zijn hier niet voor bedoeld, terwijl kosten-batenenanalyses vaak te geforceerd zijn. Tot slot voeren zij aan dat ‘voorzorg’ een onmisbaar ingrediënt is van de besluitvorming over risicovolle activiteiten met grote onzekerheden. Meningsverschillen tussen deskundigen zijn daarbij onvermijdelijk en normaal onderdeel van het maatschappelijk debat.
De auteurs concluderen dat het adviesrapport van de Radboud Universiteit (dec. 2013) en het kabinetsbesluit over de gaswinning (jan. 2014) onevenwichtig zijn en niet bevorderlijk voor een behoedzame aanpak van de Groningse aardbevingsproblematiek.
Het artikel van Charles Vlek en Robert Geerts, getiteld “Evenwichtig omgaan met aardbevingsrisico’s van gaswinning in Groningen: analyse en verdieping van ‘redelijk risicobeleid’ door de overheid” is binnenkort te verkrijgen via http://abacus.gvbmedia.nl/index.php/tijdschrift-ruimtelijke-veiligheid.