De Duitse overheid heeft een vergunning afgegeven voor het opgraven van 126.300 vaten radioactief afval uit de zoutkoepel te Asse in de deelstaat Nedersaksen. Dit is een primeur. Het terughalen van vaten met kernafval is nog nergens ter wereld gebeurd. Ook in Noord-Nederland zijn zoutkoepels die volgens de regering in aanmerking komen voor opslag van kernafval. De opslag in Asse was zelfs een belangrijke reden dat de Nederlandse overheid koos voor opslag in zoutkoepels. Achteraf gezien zat de Nederlandse regering er dus behoorlijk naast.
Belastingbetaler draait op voor lekkend kernafval in mijn
In de Duitse deelstaat Nedersaksen ligt de zoutkoepel Asse, waarin tot 1978 zo’n 125.000 vaten laagt- en 1300 vaten middelradioactief afval zijn opgeslagen. Het laagradioactief afval ligt in 12 opslagruimtes op 725 tot 750 meter diepte, het middelradioactief afval in één opslagruimte op 511 meter diepte.1
Rond 1970 was het de bedoeling dat er ook hoogradioactief afval in zou komen. Dit Duitse plan was een belangrijke reden dat de Nederlandse overheid koos voor opslag in zoutkoepels. Het liep echter anders. Hoog radioactief afval is er nooit opgeborgen. In Asse is recent op 700 meter diepte het radioactieve cesium-137 vastgesteld. In 2008 werd bekend dat dit cesium al vanaf begin jaren-90 vrij komt. 2
Er stroomt namelijk dagelijks 12.000 liter water de zoutkoepel in. Het gevormde pekel heeft de vaten aangetast, waardoor er radioactiviteit uit de vaten lekt. Begin jaren-70 werd beweerd dat de opslag in Asse zeker 40.000 jaar veilig zou zijn. 3 Nu blijkt er al na 40 jaar radioactiviteit te lekken. Dit is een nog groter probleem omdat op 29 augustus 2009 bleek dat er geen 9,6 maar 28 kilo plutonium in Asse is opgeslagen4, een stof die 240.000 jaar gevaarlijk blijft. De vorige Duitse minister van Milieu, Sigmar Gabriël, liet op 19 augustus 2009 weten dat het veilig afsluiten van Asse tussen de twee en vier miljard euro kost; de kernindustrie heeft voor die opslag 450.000 euro betaald; de belastingbetaler draait op voor de rest.5
Duitsland start met berging kernafval
Het Bundesamt für Strahlenschutz (BfS) laat op 3 september 2009 weten dat het onduidelijk is hoe lang het duurt voordat de schachten onder water komen te staan, 6 en dat daarom snel maatregelen nodig zijn. De regering-Merkel stemt daar mee in. 7 Op 15 januari 2010 kondigt het BfS aan dat alle vaten opgegraven moeten worden,8 dat moet dan, zo is optimistisch berekend, in 10 jaar kunnen. 9 Dit kost volgens de Duitse milieuminister Norbert Röttgen (CDU) 3,7 miljard euro 10, waar nog eens 200 miljoen euro bij komt voor de berging van middelactief afval.11
Op 14 januari 2010 zei de Duitse minister van Onderzoek Annette Schavan (CDU) overigens dat men niet aan Asse had moeten beginnen. 12 In mei 2010 noemde Röttgen Asse “een voorbeeld van een collectieve politieke mislukking, onafhankelijk van alle politieke partijen”; hij wil dat er eerst minimaal twee opslagkamers geopend worden, om de toestand van de vaten te onderzoeken 13.
In februari 2011 was er een vergadering van de Asse-II-Begleitgruppe. Daarin stelde Dr. Heinz Geiser, Geschäftsführer der Gesellschaft für Nuklearservice (GNS) dat er een opslaggebouw moet komen voor de vaten die naar boven gehaald worden. Dat gebouw moet een opslagcapaciteit krijgen van 275.000 kubieke meter. Hij pleitte voor een gebouw dicht bij Asse om extra transporten van al die vaten te voorkomen. 14
Op 31 mei 2011 bracht het BfS een aflevering van het blad “Asse Einblicke” 15 uit. Daarin stelden milieuminister Röttgen van de Duitse regering en David McAllister, ministerpresident van de deelstaat Nedersaksen, dat er een vergunning is verleend aan BfS voor het terughalen van het kernafval.
Berging atoomafval moeizaam en complexe operatie
De vergunning bestaat uit honderd bladzijden en 32 eisen waar BfS aan moet voldoen. Als aan deze eisen voldaan is, kan begonnen worden met het verkennen van twee opslagruimtes met kernafval, ruimtes 7 en 12. Om te beginnen worden vinden er boringen plaats in deze twee opslagkamers. Daarbij moet een indruk verkregen worden van de toestand van het kernafval en van de opslagruimtes zelf. Camera’s moeten duidelijk geven over de toestand van de vaten. Meetapparatuur moet aangeven hoe de luchtkwaliteit in die kamers is, waarbij onder meer een concentratie van brandbaar of explosief gas mogelijk is. Het BfS verwacht in ieder geval hoge concentraties van de radioactieve stoffen tritium en radon. BfS zal vervolgens de resultaten van de metingen en waarnemingen beoordelen. Als die beoordeling positief is, zullen vervolgens de beide kamers op 750 meter diepte geopend worden. De volgende stap is het bergen van de afvalvaten. 16
Maar er moet nog veel meer gebeuren. Enkele voorbeelden. Het terughalen van het kernafval moet gebeuren volgens de eisen van de kernenergiewet. Daarom moet de bestaande schacht veiliger gemaakt worden. Nog steeds bestaat het gevaar dat de zoutkoepel vol water loopt. Daarom moet de opslagmijn gestabiliseerd worden. Als er toch ongecontroleerd water naar binnenstroomt, moeten noodmaatregelen van kracht worden. Het gaat daarbij om methoden om de opslagruimtes en de schachten snel af te sluiten en magnesiumchloride in de opslagmijn te spuiten. Zo wil BfS ervoor zorgen dat zo min mogelijk radioactieve stoffen vrij kunnen komen als de mijn vol water stroomt.17
Om de vaten weer naar boven te halen, wordt er een nieuwe schacht aangelegd. Daardoor kan het terughalen veiliger en sneller uitgevoerd worden. De bestaande schacht is voor het terughalen niet geschikt vanwege de geringe capaciteit. 18
De opgegraven vaten worden tijdelijk bovengronds opgeslagen in een gebouw, maar er is nog geen besluit genomen over waar dat opslaggebouw moet komen. Daarna moeten de vaten ergens definitief opgeborgen worden. Maar ook de eindbestemming is onbekend. 19 Ook al is er nog veel onduidelijk, alle betrokkenen zijn er van overtuigd dat ze met iets unieks bezig zijn. Het terughalen van vaten met kernafval is immers nog nergens ter wereld gebeurd. 20
In Asse zijn volgens een mededeling van de Duitse overheid van 16 maart 2009 21 scheuren ontstaan omdat gangen en ruimtes lange tijd open bleven; dat veroorzaakte onstabiliteit en daarmee onveiligheid in de zoutkoepel. De Nederlandse regering wil terughaalbare ondergrondse opslag in zoutkoepels. Daarvoor moeten gangen en opslagruimtes altijd open blijven. De ervaring in Asse leert, dat terughaalbare ondergrondse opslag een illusie is.
Bronvermelding
1 Asse Einblicke, nr. 13, mei 2011, p 2.
2 Süddeutsche Zeitung, 25 juni 2008. BMU, persbericht 2 september 2008.
3 Bundnis90 Die Grünen,”Asse-Chronik –Vom Umgang mit Atommüll in Niedersachsen”, Hannover juni 2009.
4 http://www.heute.de/ZDFheute/inhalt/15/0,3672,7621807,00.html.
5 TV-programma “Hartaberfair”, Erste Deutsche Fernsehen, 18 augustus 2009.
6 Pressemitteilung des Bundesamtes für Strahlenschutz, 3. September 2009, 29/09.
7 “Merkel sichert Sanierung von Asse zu”, http://www.mdr.de/nachrichten/6657769.html.
8 “BfS stellt Ergebnis des Optionenvergleichs zur Schließung der Asse vor”, Pressemitteilung 01/10, 15. Januar 2010: “Die Rückholung der Abfälle aus der Schachtanlage Asse II ist nach jetzigem Kenntnisstand die beste Variante beim weiteren Umgang mit den dort eingelagerten radioaktiven Abfällen. … Ergebnis des Vergleichs ist, dass auf Basis des heutigen Wissenstands die vollständige Rückholung der Abfälle aus der Asse anzustreben ist.”
9 http://www.contratom.de/news/rssanzeige.php?newsid=20658, 16 januari 2010.
10 http://www.fr-online.de/top_news/2243215_Milliardengrab-Asse.html, 29 januari 2010.
11 http://umwelt-panorama.de/news.php?id=1332, 6 februari 2010.
12 Annette Schavan (CDU): “Nach heutigem Stand von Wissenschaft und Technik ist klar, dass man ein ausgedientes Bergwerk nicht zur Einlagerung von Atommüll nutzen kann”, http://www.heute.de/ZDFheute/inhalt/27/0,3672,8011259,00.html, 14 januari 2010.
13 Asse Einblicke, 02/2010, mei 2010.
14 http://www.newsclick.de/index.jsp/menuid/10195179/artid/13762360/compact/title/Ticker/true , 23 februari 2011.
15 Asse Einblicke, nr. 13, mei 2011, p 1; http://www.endlager-asse.de/SharedDocs/Kurzmeldungen/DE/2011/0528_asse_einblicke.html, mei 2011.
16 Asse Einblicke, nr. 13, mei 2011, p 1.
17 Asse Einblicke, nr. 13, mei 2011, p 2.
18 Asse Einblicke, nr. 13, mei 2011, p 2.
19 Asse Einblicke, nr. 13, mei 2011, p 2.
20 Asse Einblicke, nr. 13, mei 2011, p 1.
21 BMU, persbericht, 16 maart 2009.
